Powiat górowski, gmina Wąsosz
(nazwa niemiecka Ostrawe, Kreis Wohlau, następnie Wallheim, Kreis Guhrau)
Zabytki w Ostrawie
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Ostrawie, a w ewidencji zabytków uwzględniono jedynie dom mieszkalny nr 1 i historyczny układ ruralistyczny wsi.
Miejscowość wzmiankowana w XVIII wieku jako część sąsiedniej wioski Płoski. W 1787 roku właścicielem obydwu był radca von Mützschefahl. W Płoskach znajdował się pański folwark, szkoła, 20 gospodarstw kmieci, 15 chałupników, młyn wodny, wiatrak, 2 domy gminne. W Ostrawie znajdował się kolejny folwark i 11 domów: 9 gospodarstw zagrodników i 2 chałupników. W sumie w Płoskach i Ostrawie mieszkało 386 osób. Co ciekawe w 1795 roku kolejny właściciel dóbr hrabia von Rödera ufundował rezydencję otoczoną parkiem w zdecydowanie mniejszej Ostrawie, w Płoskach zadawalając się jedynie działającym folwarkiem. W 1806 roku majątek należał do barona von Troschke, który powiększył dopiero co kilka lat wcześniej wybudowany pałac. W 1830 roku posiadłość znajdowała się w rękach majora von Düringsfelda. W Płoskach wzmiankowano 67 domów, folwark, 474 mieszkańców, w tym 13 katolików, ewangelicką szkołę. Częścią wsi pozostawała kolonia Ostrawa. W 1839 roku włości nabyły siostry von der Gröben. Jako właścicielki zostały wymienione w opisie wsi z 1845 roku. W tym czasie w Płoskach znajdowało się 67 domów, folwark, ewangelicka szkoła, młyn wodny, 3 wiatraki, 9 rzemieślników, 4 kupców, olejarnia, hodowla 900 owiec merynosów oraz 427 sztuk bydła. Częścią Płosek była kolonia Ostrawa. Miejscowość liczyła 483 mieszkańców, w tym 9 katolików. W 1854 roku majątki Płoski i Ostrawa nabył Robert baron von Lindenau (ur.1804r.), syn Karla Heinricha. Połowę majątku wykupił od Idy baronowej von Reinsberg z domu von Düringsfeld, a drugą połowę od Pani von Wanneri, z domu von der Gröben. W kolejnych latach prawie całkowicie przebudował pałac i mocno przyczynił się do upiększenia parku. Baron Robert von Lindenau pozostał właścicielem dóbr do 1866 roku. Następnie majątek należał do: w 1872 roku Elsnera von Gronow z Wrocławia, w 1876 roku Karla Tripke, w 1886 roku do kupca Fischera z Drezna. W latach 1894-1905 w Ostrawie wzmiankowano Oskara von Wentzela z Wrocławia. W 1894 roku dobra rycerskie Ostrawa i Płoski liczyły 280ha, w tym 116ha pól uprawnych, 146ha łąk, 5ha lasu, 13ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W latach 1902-1905 folwarki dzierżawił Friedrich Thau z Biaław Małych w powiecie wołoskim. Po śmierci Oskara von Wentzela włości z rąk jego spadkobierców przejął bank. W latach 1909-1912 majątkiem w imieniu Landbank AG Berlin administrował Herrmann. Następnie między 1917 a 1926 rokiem posiadłość należała do Reinholda Jaapa. W 1930 roku w Ostrawie wzmiankowano Wilhelma Klose. Jego dobra miały powierzchnię 223ha, w tym 74ha pól uprawnych, 37ha łąk, 90ha pastwisk, 4ha wód, 6ha lasu, 6ha parku, 1ha ogrodu, 5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1937 roku właścicielami dóbr rycerskich byli rolnicy Paul i Kurt Acktun. Majątek liczył 163,91ha, w tym 70,25ha pól uprawnych, 32,7ha łąk, 42,52ha pastwisk, 1,13ha wód, 3,49ha lasu, 3ha parku, 1,82ha ogrodu, 9ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przy folwarku działała kuźnia, którą dzierżawił Arthur Putzke.
Pałac na litografii z teki Alexandra Dunckera z połowy XIX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/651610,foto.html?idEntity=5716328 (dostęp: 4.11.2022r.)
Pałac na początku XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/3709277,foto.html?idEntity=5716328 (dostęp: 4.11.2022r.)
Klasycystyczny pałac z końca XVIII wieku, kilkukrotnie przebudowywany i rozbudowywany. Rezydencja była zbudowana z kamienia i cegły, założona na planie prostokąta, podpiwniczona, dwukondygnacyjna, nakryta wysokim dachem mansardowym. Główne wejście znajdowało się na osi budynku w centralnym trzyosiowym pozornym ryzalicie, zamkniętym trójkątnym przyczółkiem. Wejście poprzedzał taras ze schodami. Elewacje były dzielone gzymsami i boniowanymi lizenami w narożach. Okna posiadały ozdobne opaski. Nad częścią okien znajdowało się nadokienniki. Pomiędzy oknami pierwszej i drugiej kondygnacji wykonano płyciny.
Pałac przetrwał II wojnę światową bez szkód, zachowane w nim było nawet umeblowanie i instalacja grzewcza. W budynku doraźnie organizowano zabawy wiejskie. Z czasem opuszczona rezydencja stała się celem rabunku. Wyszabrowany pałac w latach 60. XX wieku był już pozbawioną dachu ruiną. Resztki budynku rozebrano po 1967 roku. W kolejnej dekadzie podobny los spotkał zabudowania pofolwarczne. Najdłużej przetrwał budynek mieszkalny dla pracowników folwarku, położony w pobliżu zachowanego do dziś transformatora. Z dawnego majątku pozostał jedynie zdziczały park, z dwoma nieckami, w miejscu wyschniętych stawów. Wśród gęstych krzewów można znaleźć gruzowisko - resztki piwnic rozebranej rezydencji.
Obecnie Ostrawa to zanikająca, najmniejsza miejscowość powiatu górowskiego. W 2011 roku liczyła jedynie 8 mieszkańców. Dodając 196 mieszkańców w sąsiednich Płoskach, to ledwie połowa ludności mieszkających w tych wioskach pod koniec XVIII wieku. Ostrawa położona jest około 25 kilometrów na południowy-wschód od Góry. Z miasta powiatowego dojazd lokalnymi drogami przez Ślubów i Cieszkowice do Wąsosza, następnie DK36 w kierunku Wińska i ulicą Kolejową do Płosek, skąd lokalna droga prowadzi do Ostrawy. Dawny majątek znajdował się na terenie obecnie porośniętym lasem, na północ od ostatnich zabudowań Ostrawy.
Przybliżona lokalizacji nieistniejącego pałacu:
51.52568129568978, 16.732826382961647
Damian Dąbrowski,
Listopad 2022r.
