Powiat lubański, gmina Platerówka
(nazwa niemiecka Heidersdorf, Kreis Lauban)
Zabytki we Włosieniu
Do rejestru zabytków we Włosieniu wpisano: zespół pałacowy (dawny Włosień Dolny), XVIII-XIX w., nr rej.: 398/496/J z 7.10.1977r.: - pałac (ruina ?); zabudowania mieszkalne i gospodarcze, nr 45-45d (oficyna pałacowa ze stajnią, oficyna pałacowa I, oficyna pałacowa II, spichlerz, wozownia, gorzelnia w stanie ruiny, zrujnowany budynek gospodarczy i obora, wieżyczkę mostową, bramę, pozostałości murów zamkowych); park, nr rej.: 399/497/J z 9.10.1977r. oraz drugi park (dawny Włosień Górny), XVIII w., nr rej.: 400/793/J z 28.08.1983r. Ponadto w ewidencji zabytków znalazły się m.in. zabudowania zespołu dworskiego nr 104 (czyli dawny Włosień Górny): dwór, obecnie szkoła; oficyna I w dawnym zespole dworskim; oficyna II w dawnym zespole dworskim oraz budynek gospodarczy w dawnym zespole dworskim (nr 105).
Dobra we Włosieniu należały m.in. do rodziny von Gersdorf (do 1455 roku), Christopha von Amanna, Georga Emmericha (w latach 1483-1507), miasta Zgorzelec, rodziny von Salza. Z czasem nastąpił podział na Włosień Dolny, Górny i Środkowy. Właścicielami Włosienia Dolnego byli członkowie rodzin von Nostitz i von Gablenz. Ostatni przedstawiciel rodu von Gablenz, Wolf Abraham, sprzedał posiadłość Johanowi Georgowi baronowi von Hohberg. Po śmierci barona Hohberga w 1789 roku dobra otrzymała w spadku wdowa po nim Pani Henriette Eleonore Wilhelmine z domu von Ziegler. Następnie majątek należał kolejno do: Hansa Gottloba von Heldreich, Johanna Heinricha Friedricha hrabiego Rzeszy zu Solms und Tecklenburg i Petera Friedricha Josepha von Uechtritz. Według źródła z 1830 roku wszystkie 3 części wioski (Ober-, Mittel- und Nieder-Heidersdorf) były własnością starszego ziemskiego i deputowanego powiatowego Friedricha Josepha Petera von Uechtritz. We Włosieniu wzmiankowano tylko jeden pałac. Przed 1845 rokiem Rudolph von Uechtritz sprzedał część dóbr – w Środkowym i Górnym Włosieniu - rotmistrzowi w stanie spoczynku Feridnandowi von Gersdorf. Według opracowania z 1845 roku włości Włosień Dolny znajdowały się w rękach landrata Rudolpha von Uechtritz. W wiosce wzmiankowano pałac i folwark. W tym czasie właścicielem Górnego i Środkowego Włosienia był rotmistrz w stanie spoczynku Ferdinand von Gersdorf z Kościelnik Górnych w powiecie lubańskim (auf Ober Steinkirch, Kreis Lauban). W opisie Włosienia Górnego wspomniano o pałacu. Według źródeł z lat 1856-1857 Dolny Włosień pozostawał w rękach Rudolpha von Uechtritz, a pozostałe dwa majątki znajdowały się w rękach spadkobierców rotmistrza Ferdinanda von Gersdorf. Według ksiąg adresowych z 1872, 1876 i 1886 roku posiadłości Górny i Środkowy Włosień należały do Pani aus dem Winkel z domu von Sprenger mieszkającej w rezydencji w Górnym Włosieniu. Włosień Dolny był własnością wdowy po Rudolphie von Uechtritz, z domu von Haugwitz. Grunty dzierżawił porucznik Moritz von Zastrow z Zacisza, powiat lubański (auf Hartha, Kreis Lauban). Na przełomie 1885 i 1886 roku wszystkie trzy majątki we Włosieniu nabył Georg von Eichel. W 1894 roku należące do rotmistrza i starszego ziemskiego Georga von Eichel włości Górny oraz Środkowy Włosień liczyły 400ha,w tym 183,5ha pól uprawnych, 31,5ha łąk, 163ha lasów, 6,5ha pastwisk, 15,5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Majątek Włosień Dolny miał powierzchnię 453ha, w tym 248ha pól uprawnych, 51,25ha łąk, 128ha lasów, 7,25ha pastwisk, 18,5ha ogrodu, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Według księgi adresowej z 1912 roku dobra liczyły: Włosień Górny i Środkowy 403ha (186,5ha pól uprawnych, 31,5ha łąk, 163ha lasów, 2ha pastwisk, 2,5ha stawów, 1,7ha parku, 0,3ha ogrodu, 15,5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków), Włosień Dolny 453ha (248ha pól uprawnych, 51,25ha łąk, 128ha lasów, 0,1ha pastwisk, 1,85ha stawów, 6,7ha parku, 0,5ha ogrodu, 16,6ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków). Starszy ziemski i deputowany powiatowy Georg von Eichel pozostał właścicielem posiadłości przynajmniej do 1930 roku. Prawdopodobnie po jego śmierci w 1931 roku majątki Górny i Środkowy otrzymała w spadku Pani Erika von Stülpnagel, z domu von Eichel, a włości Dolny Włosień nabył Maximilian hrabia von Sponeck, major w stanie spoczynku. W 1937 roku majątki należące do Pani Erika von Stülpnagel, z domu von Eichel miały powierzchnię 305,88ha, w tym 87,5ha pól uprawnych, 11,25ha łąk, 178,88ha lasów, 24,25ha pastwisk, 1ha parku, 1ha ogrodu, 2ha dróg i podwórzy gospodarczych. Grunty dzierżawił landwirt Moritz Schiefner.
Dobra Maximiliana von Sponeck liczyły 447ha, w tym 200ha pól uprawnych, 45ha łąk, 135ha lasów, 52ha pastwisk, 1ha stawów, 6ha parku i ogrodu, 8ha dróg i podwórzy gospodarczych. Po 1945 roku wszystkie majątki we Włosieniu przejęło państwo polskie. Początkowo przekazano je w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu Sulików. Następnie w latach 70. XX wieku dwór we Włosieniu Górnym przeszedł na własność Gminy Platerówka. W budynku otwarto Szkołę Mechanizacji Rolnictwa. Zabytek do dziś wykorzystywany jest w celach edukacyjnych. Obecnie działa w nim Zespół Szkół Gimnazjalnych i Ponadgimnazjalnych. W pałacu we Włosieniu Dolnym PGR Sulików utworzył ośrodek szkoleniowy. Kolejnym zarządcom obiektu był Agrokompleks „Sudety”. W latach 1976-1978 przeprowadzono remont kapitalny zabytku, w którym otwarto hotel. Niestety 12.10.1979 roku podczas pobytu jednej z wycieczek w pałacu wybuch pożar. W kolejnych latach nie podjęto prac remontowych. Dawna rezydencja przeszła w ręce Urzędu Gminy w Platerówce. Kolejnym właścicielem pałacu była Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. Od 2001 roku zabytek jest własnością prywatną. Kolejni właściciele zapowiadają odbudowę pałacu i utworzenie w nim hotelu.
Pałac we Włosieniu Dolnym na dawnej litografii i fotografiach
Źródło: Duncker Alexander, Die ländlichen Wohnsitze, Schlösser und Residenzen der ritterschaftlichen Grundbesitzer in der preußischen Monarchie nebst den Königlichen Familien-, Haus-Fideicommiss- und Schatull-Gütern in naturgetreuen, künstlerisch ausgeführten, farbigen Darstellungen nebst begleitendem Text, t.1-16, Berlin 1857-1883
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/6147252,foto.html?idEntity=511558 )dostęp: 30.08.2016r.)
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/5107237,foto.html?idEntity=511558 (dostęp: 30.08.2016r.)
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/967972,foto.html?idEntity=511558 (dostęp: 30.08.2016r.)
Barokową rezydencję we Włosieniu wzniesiono w latach 1715-1720 na zlecenie Hansa Gottloba von Gablenz. Jak pokazują powyższe zdjęcia pałac w znacznym stopniu został przekształcone w wyniku przebudowy w 1887 roku. W wyniku zniszczeń powstałych po pożarze w 1979 roku budynek doprowadzono do ruiny. Obecnie z pałacu pozostały właściwie mury obwodowe. Zabytek murowany z kamienia i cegły, pierwotnie potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, podpiwniczony, posiadał dwie kondygnacje i dodatkowe pomieszczenia w użytkowym poddaszu nakrytym dachem czterospadowym z wystawkami i lukarnami. Okna pałacu ozdabiały obramowania. Bryłę budynku urozmaicały ryzality. Główne wejście poprzedzał taras ze schodami.
Podziękowania za przysłanie zdjęć kieruję do Pana Eckharda Hutha.
Dwór we Włosieniu Górnym
Rezydencję wzmiankowano w dokumencie z 1845 roku. Być może dwór został wzniesiony po 1830 roku, kiedy to majątki w środkowym i górnym Włosieniu nabył Ferdinand von Gersdorf. Według ewidencji zabytków otaczający dwór park jest jednak datowany na XVIII wiek. Dwór jest budynkiem murowanym, potynkowanym, założonym na planie prostokąta, podpiwniczonym, dwukondygnacyjnym, z częściowo użytkowym poddaszem, nakrytym dachem czterospadowym. Fasada siedmioosiowa, z centralnym głównym wejściem umieszczonym w trzyosiowym pozornym ryzalicie zaakcentowanym za pomocą lizen i wystawki zwieńczonej trójkątnym przyczółkiem. Elewacje zachowały skromne zdobienia i podziały ramowe. Warto zwrócić uwagę na wydatny gzyms wieńczący, obramienia okienne, lizeny, portal wokół głównego wejścia.
Dwór na przedwojennej fotografii
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/3510805,foto.html (dostęp: 30.08.2016r.)
Autorem współczesnej fotografii jest Pan Eckhard Huth.
Włosień położony jest około 15 kilometrów na zachód od Lubania. Z miasta powiatowego najlepiej wyjechać DK357 (ul. Zawidowska) w kierunku Sulikowa. Z trasy tej należy skręcić w lewo w DK358 w stronę Leśnej. Ta ostatnia droga prowadzi przez sam środek Włosienia. Dawny Włosień Dolny to obecnie północna część wioski. Zabudowania folwarczne i ruiny pałacu położone są na wschód od trasy nr 358. Samochód można zaparkować przy zabudowaniach gospodarczych majątku. Włosień Górny to południowa część miejscowości. Zespół dworski (nr 104), obecnie Zespół Szkół Gimnazjalnych i Ponadgimnazjalnych, położony jest w bezpośrednim sąsiedztwie głównej drogi (nr 358), po jej wschodniej stronie. Samochód można zostawić na poboczu drogi.
Damian Dąbrowski,
Sierpień 2016r.
Pałac we Włosieniu Dolnym na dawnej litografii i fotografiach