Powiat oleśnicki, gmina Oleśnica
(nazwa niemiecka: Grüttenberg, Kreis Oels)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: 1380r.
Rys historyczny i stan obecny
Informacje o właścicielach wioski pojawiają się pod koniec XV w., kiedy to w dokumentach występuje Marcin z Zarzyska, członek rodu Dziewunty, brat Mikołaja z Bogusławic i Krzysztofa z Lędziny. Po śmierci Marcina w 1503r. Zarzyska odziedziczył jego syn Filip. W 1608r. właścicielem majątku był Jan von Dziewunty. Syn Jana, Krzysztof pojawiał się w dokumentach około 1620r. Być może jakiś majątek w miejscowości należał również do rodziny von Kesselberg, bowiem około 1560r. N. von Kesselberg z Zarzyska w księstwie oleśnickim, była żoną N. von Salisch z Ligoty koło Oleśnicy. W pierwszej połowie XVII w. Zarzysko przeszło w ręce Wacława von Grunauer (ur.1581r., zm.1636r.), właściciela Głuchowa koło Trzebnicy, administratora majątków księcia Karola II ziębicko-oleśnickiego na terenie Moraw i około 1630r. – burgrabiego Oleśnicy. W drugiej połowie XVII i pierwszej połowie XVIII w. właściciele miejscowości często się zmieniali. Majątek należał między innymi do rodzin: von Siegroth, von Heide, von Stange, von Salz, von Kottulinsky i ponownie von Siegroth. W latach czterdziestych osiemnastego stulecia majątki Wszechświęte i Zarzysko koło Oleśnicy przeszły na własność Henryka Karola Ludwika Herault von Hautcharmoy (ur.1689r., zm.1757r.). W 1775r. dobra w Zarzysku należały do Karoliny von Damm, spowinowaconej z rodem von Hautcharmoy. Rok później wioskę posiadała już rodzina von Ghillany. W 1845r. właścicielem majątku w Zarzysku był rotmistrz von Kleist. W 1886r. posiadłości Grüttenberg (Zarzysko) i Eichvorwerk o powierzchni 272ha należały do majora Leopolda von Lieres und Wilkau. Przed 1902r. dobra przeszły w ręce porucznika Theodora Molla. W 1907r. majątki Grüttenberg i Eichvorwerk (273ha) nabył Joseph Wilde. Joseph Wilde zmarł w latach trzydziestych XX w., a dobra o powierzchni 255,4ha odziedziczyła Pani Liselotte Waechter, z domu Wilde, wzmiankowana w księdze adresowej z 1937r. Prawdopodobnie w jej rękach majątki pozostały do 1945r., a następnie zostały znacjonalizowane. W Polsce Ludowej gospodarstwo przekazano w zarząd Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej. Obecnie dwór prawdopodobnie jest własnością prywatną. Teren wokół ogrodzono, budynek można zobaczyć z zewnątrz z pewnej odległości.
Dwór
Barokowo-klasycystyczny dwór w Zarzysku wzniesiono na przełomie XVIII i XIX w. Budynek remontowano w 1979r. Dwór murowany z cegły, potynkowany, założony na rzucie prostokąta, podpiwniczony, parterowy z mieszkalnym poddaszem, nakryty dachem czterospadowym z lukarnami i szczytami. Fasada dziesięcioosiowa, z centralnym ryzalitem, zwieńczonym dwukondygnacyjnym szczytem ze spływami wolutowymi i podziałami pilastrowymi. Główne wejście do budynku znajduje się w jednej z elewacji bocznych. Do drugiej elewacji bocznej dobudowano drewniany ganek. Do dworu przylega park krajobrazowy z niewielkim stawem. W pobliżu ruiny zabudowań gospodarczych, pozostałość po dawnym folwarku.
Zabytki w Zarzysku
Do rejestru zabytków w Zarzysku wpisano park (5.09.1950r., nr rej.: 248).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Zarzyska zapewniają autobusy PKS kursujące między innymi z Bierutowa, Oleśnicy i Wabienic. Ze względu na możliwość przesiadki proponuję dojazd przez Oleśnicę. Z Górnego Śląska do Oleśnicy można dotrzeć pociągiem z przesiadką w Kluczborku lub Wrocławiu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Dąbrówka Górna, następnie DK45 do Opola. Z Opola najlepiej kierować się DK454 do Namysłowa, skąd DK451 prowadzi do Bierutowa. Z Bierutowa (wyjazd ul. Solnicką) do Zarzyska można dojechać lokalnymi drogami przez Solniki Małe i Strzałkową. Dwór wraz z otaczającym go parkiem znajdują się na lewo od drogi. Odległość: w jedną stronę ponad 180 km. Samochód można zaparkować przy bocznej drodze w pobliżu dawnej rezydencji.
Damian Dąbrowski,
Listopad 2011 r.
