Powiat oleśnicki, gmina Dobroszyce
(nazwa niemiecka: Schickerwitz, Kreis Oels)
Rys historyczny i stan obecny
Od 1529r. właścicielem Siekierowic, Lipki, Dziadowego Mostu i Mękarzowic był Jerzy Dyhrn (zm.1580r.), żonaty z Barbarą, córką Jana V Posadowskiego z Posadowic. Po śmierci Jerzego von Dyhra Dziadów Most odziedziczył jego wnuk Hans Georg (zm.1635r.). Niestety w źródłach brak informacji czy Siekierowice w dalszym ciągu należały do rodziny von Dyhrn. Przed 1629r. Siekierowice posiadała rodzina von Heugel. W 1641r. miejscowość nabył Karol von Brandt, w latach 1643-1644 kontroler ziemski księstwa oleśnickiego. Następnie około 1675r. jego córka, Maria Elżbieta von Brandt majątek w Siekierowicach wniosła w wianie Chrystianowi Fryderykowi von Postolsky und Postel z Dąbrowy. Z małżeństwa tego na świat przyszło dwóch synów: Jan Fryderyk i Karol Zygmunt oraz córka Joanna Elżbieta (ur.1677r., zm.1714r.). W 1694r. Joanna Elżbieta dziedziczka Siekierowic wyszła za mąż za Ludwika von Eben. Kolejnym właścicielem miejscowości został ich syn Jan Adolf von Eben (ur.1708r., zm.1789r.), porucznik cesarskiego pułku grenadierów, a następnie kapitan wojsk pruskich. W 1773r. dobra w Siekierowicach nabyła rodzina von Puttkamer. Marcin Antoni von Puttkamer z majątków Siekierowice (Schickerwitz), Cichorzów (Rotherinne), Czartowice (Tschertwitz) i Świątniki (Schwundnig) z folwarkiem Heidelwinkel utworzył majorat, a w 1786r. wybudował w Siekierowicach rezydencję, która pozostała w rękach jego potomków do końca drugiej wojny światowej. W 1845 i 1857r. jako właściciel majoratu wzmiankowany był baron Eugen Karl Georg Ludwig von Puttkamer. W 1886r. majorat należał do Agathona von Puttkamera. Rodzina von Puttkamerów z Siekierowic posiadała również majątek o powierzchni 472ha w Kamieniu (Polnisch Steine) koło Międzyborza. W 1894r. ordynatem był już Wolfgang von Puttkamer. W tym czasie powierzchnia majątków wchodzących w skład fideikomisu wynosiła: Siekierowice – 153ha, Cichorzów – 134ha, Czartowice – 152ha, Świątniki z folwarkiem Heidewinkel – 236ha. Posiadłość w Czartowicach dzierżawił Arhur Reichel, a w Świątnikach Gotthard Geniser. Baron Wolfgang von Puttkamer był właścicielem majoratu co najmniej do 1921r., następnie odziedziczył go Eberhardt von Puttkamer (zm.1945r.). Posiadłości wchodzące w skład majoratu często oddawane były w dzierżawę. Kolejnymi dzierżawcami Czartowic byli: Arthur Reichel (1894, 1905r.), Max Zimmer (1909, 1912r.), von Gilgenheimb (1917r.), Franz Josef von Gilgenheimb (1921r.), Bernhard von Prittwitz und Gaffron (1930r.). Majątki Siekierowice i Świątniki dzierżawili: Max Zimmer (1902, 1905r.), Paul Mindner (1909, 1912r.), dziedzice Paula Mindnera (1917r.), Hans Georg von Gilgenheimb (1921r.), Robert Schacke (1930r.). Za rządów ostatniego właściciela z rodu Puttkamerów powierzchnia majoratu zmniejszyła się do 605,7ha w 1930r. W 1937r. majątki Siekierowice i Cichorzów liczyły w sumie 562ha. Eberhardt von Puttkamer pozostał właścicielem dóbr do końca drugiej wojny światowej. W 1945r. wraz z bratem Josko von Puttkamerem pozostał on w posiadłości w Kamieniu koło Międzyborza. Aresztowany przez funkcjonariuszy UB z Sycowa pod koniec 1945r. został zamordowany w pobliżu swojej rezydencji.
Pałac
Rezydencja w Siekierowicach została wybudowana przez Marcina Antoniego von Puttkamer w 1786r. Pałac został zniszczony w końcowej fazie drugiej wojny światowej lub w czasach Polski Ludowej. Obecnie jedynym śladem po siedzibie Puttkamerów jest zaniedbany, rozległy park krajobrazowy założony w XIX w. w miejscu starszych barokowych ogrodów. W południowej części parku, na niewielkim wzniesieniu znajdującym się na wyspie otoczonej stawem stoi pochodząca z połowy XIX w. kaplica grobowa właścicieli majoratu. Neogotycka kaplica została wzniesiona na planie ośmioboku i nakryta namiotowym dachem. Wygląd rezydencji w Siekierowicach możemy odtworzyć dzięki archiwalnym fotografiom. Pałac był budynkiem murowanym z cegły, potynkowanym, wzniesionym na rzucie prostokąta, dwukondygnacyjnym, nakrytym płaskim dachem. Dłuższe elewacje budynku posiadały trzynaście osi. W centralnej części fasady znajdował się ganek zwieńczony niewielkim balkonem. Oś pałacu akcentowała niewielka wystawka, zamknięta trójkątnym przyczółkiem. Elewacje o skromnej dekoracji, ozdabiały obramowania otworów okiennych, proste nadokienniki i gzyms wieńczący.
Poniżej archiwalne zdjęcia pałacu w Siekierowicach
Zdjęcie widokówki pochodzi ze strony http://wroclaw.hydral.com.pl/327568,foto.html
Zdjęcie widokówki pochodzi ze strony
http://www.dobroszyce.pl/index.php/solectwa/152-siekierowice.html
Świątniki – Siekierowice II
Nazwa niemiecka: Schwundnig, Kreis Oels
Świątniki zostały wymienione w dokumencie z wizytacji kościoła luterańskiego z 1683r. Majątek w Świątnikach prawdopodobnie stanowił własność rodziny von Puttkamerów od 1773r. W 1845r. był już na pewno częścią majoratu należącego do barona Eugen Karl Georg Ludwig von Puttkamer. W rękach Puttkamerów posiadłość pozostała do 1945 roku. Majątek w Świątnikach liczący wraz z folwarkiem Heidewinkel 236ha nie był szczególnie ważny i często oddawano go w dzierżawę. Dzierżawcami Świątnik byli między innymi: von Hertell (1886r.), Gotthard Geniser (1894r.), Max Zimmer (1902, 1905r.), Paul Mindner (1909, 1912r.), dziedzice Paula Mindnera (1917r.), Hans Georg von Gilgenheimb (1921r.), Robert Schacke (1930r.). Po drugiej wojnie światowej majątek został znacjonalizowany.
Dwór
Dwór w Świątnikach nie był rezydencją rodziny Puttkamerów lecz pełnił funkcję siedziby dzierżawców majątku, często piszących się ze Świątnik, np. Max Zimmer in Schwundnig. Budynek prawdopodobnie został wzniesiony w XIX lub pierwszej połowie XX w. Dwór murowany z cegły, potynkowany, zbudowany na rzucie prostokąta, dwukondygnacyjny, nakryty dachem czterospadowym. Fasada sześcioosiowa, z centralnym głównym wejściem. Do jednej z krótszych elewacji dostawiono parterową, dwuosiową dobudówkę, obecnie zrujnowaną. Elewacje pozbawione detali architektonicznych, na wysokości drugiej kondygnacji pokryte drewnianą okładziną. Po drugiej wojnie światowej dwór wykorzystywano zapewne jako wielorodzinny budynek mieszkalny. Obecnie niezamieszkany i rozszabrowany powoli zmienia się w ruinę. Jeżeli nic się nie zmieni to za kilka lat podobnie jak bardziej okazała rezydencja Puttkamerów zniknie z krajobrazu Siekierowic. Do dworu przylega niewielki zaniedbany park, pozbawiony cennych okazów starodrzewu. Wokół dziedzińca gospodarczego rozpościerającego się przed dworem zachowana część dawnych zabudowań folwarcznych.
Nazwy Świątniki (Schwundnig) nie znajdziemy na dzisiejszych mapach, miejsce to obecnie nieraz bywa określane jako Siekierowice II w odróżnieniu od właściwych Siekierowic, do których wioska została przyłączona.
Zabytki w Siekierowicach
Do rejestru zabytków w Siekierowicach wpisano zespół pałacowy (31.01.1984r., nr rej.: 538/W, decyzja Siekierzyce): pałac, park, zabudowania gospodarcze; park pałacowy II i kaplicę grobową rodziny Puttkamerów (16.08.1996r., nr rej.: 721/W).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Siekierowic zapewniają autobusy PKS z Dobroszyc, Oleśnicy i Węgrowa. Najczęściej kursują autobusy na trasie Oleśnica – Siekierowice. Z Górnego Śląska do Oleśnicy można dotrzeć pociągiem z przesiadką we Wrocławiu lub Kluczborku. Podróżującym samochodem proponuje jechać z Gliwic autostradą a4 w kierunku Legnicy do węzła Wrocław (Nowa Wieś Wrocławska), a następnie autostradową obwodnicą Wrocławia (A8). Wrocław najlepiej opuścić ul. Trzebnicką i dalej kierować się do Siekierowic lokalnymi drogami przez Olszyce, Bąków, Łozinę, Bierzyce i Węgrów. Park z kaplicą grobową Puttkamerów znajdują się na lewo od głównej drogi, dwór położony jest tuż przy drodze w kierunku Dobroszyc. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 210km. W obydwu miejscach samochód można zostawić na poboczu drogi.
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2011 r.
