Powiat średzki, gmina Kostomłoty
(nazwa niemiecka Tschammendorf, Kreis Neumarkt)
Zabytki w Samborze
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego budynku w Samborze.
W ewidencji zabytków uwzględniono m.in. zespół pałacowo-folwarczny: pałac (nr 21), budynek inwentarski, mur graniczny i fragment ogrodzenia.
Miejscowość wzmiankowano w 1328 roku jako Schambordorff, w 1337 roku jako Zamborndorf, w 1361 roku pod nazwą Czamborndorf, później jeszcze jako Tschambordorf i Tschamerdorf. W 1795 roku miejscowość dzieliła się na Samborz Górny i Dolny. Górna część wsi należała do starosty barona von Seidlitz, a wcześniej Hedricha. Znajdowała się w niej pańska siedziba, folwark, 4 gospodarstwa zagrodników, 3 chałupników. W sumie 10 zabudowań zamieszkiwało 45 osób. Samborz Dolny był własnością miasta Wrocław. W tym dziale wzmiankowano szkołę, 9 gospodarstw kmieci, 4 zagrodników, 8 chałupników. W 23 domostwa mieszkało 95 osób. W 1830 roku majątek w Samborzu Górnym należał do spadkobierców hrabiego von Schweinitz. W miejscowości znajdowało się 14 domów, pałac, browar i gorzelnia. Wieś liczyła 82 mieszkańców, w tym 18 katolików. W 1840 roku posiadłość za 27 200 talarów reńskich nabył Robert Ecke. W opisie wioski z 1845 roku wspomniano 12 domów, folwark, 81 mieszkańców, w tym 31 katolików. Robert Ecke zmarł około 1866 roku. Następnie dobra do 1898 roku należały do Heinricha Ecke. W 1894 roku majątek liczył 135ha, w tym 129ha pól uprawnych, 6ha łąk. Od około 1902 roku włości były własnością spadkobierców Heinricha Ecke. Majątek dzierżawił porucznik Carl Ecke. W 1912 roku powierzchnia gruntów wynosiła 136ha, w tym 127,25ha pól uprawnych, 6,25ha łąk, 0,25ha wód, 2ha lasów, 0,25ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1917 roku Carl Ecke był już właścicielem posiadłości. W rękach deputowanego powiatowego Carla Ecke majątek pozostał przynajmniej do 1937 roku. Dobra liczyły 138,25ha, w tym 118,75ha pól uprawnych, 5,5ha łąk, 10ha pastwisk, 0,25ha wód, 2ha lasów, 0,75ha ogrodu, 1ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W latach 30-tych XX wieku dzierżawcą został Hans Georg Ecke. Po 1945 roku majątek przekazany w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Rezydencję zmieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny. Urządzono w niej również cerkiew. Obecnie zabytek dalej pełni funkcje mieszkalne. Dawne zabudowania folwarczne i większość ogrodzenia majątku została rozebrana. Poza pałacem przetrwał jeden budynek inwentarski.
Pałac w pierwszej połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/4542924,foto.html?idEntity=512775 (dostęp: 18.11.2021r.)
Barokowy pałac został ufundowany w drugiej połowie XVIII wieku przez rodzinę von Seidlitz. Około 1884 roku siedziba została przekształcona z inicjatywy Heinricha Ecke. Rezydencję przebudowano około 1920 roku. Remont z lat 80-tych XX wieku pozbawił budynek części cech stylowych. Pałac murowany, dwuskrzydłowy, założony na planie litery „L”, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty dachami trzyspadowymi. W miejscu połączenia skrzydeł wieżyczka mieszcząca klatkę schodową. Elewacje uproszczone, zachowały jedynie część detali architektonicznych: wydatny gzyms wieńczący, proste opaski wokół okien, dwukondygnacyjny wolutowy szczyt zwieńczony odcinkowym naczółkiem, facjatę. Główne wejście od północy, w skrzydle wschodnim, w profilowanej kamiennej opasce. Układ wnętrz dwutraktowy, przekształcony. Zachowane dwie klatki schodowe. Dawna kaplica pałacowa, na parterze skrzydła zachodniego. W 1954 roku Urząd do Spraw Wyznań przekazał prawosławnym poewangelicką kaplicę znajdującą się w pałacu. Fragment protokołu zdawczo-odbiorczego: „kaplica domowa przy PGR, o dwóch drzwiach i trzech oknach zdekompletowanych, wewnątrz postument ołtarza z obrazem częściowo zdewastowanym”. Kaplica na planie prostokąta, dwuprzęsłowa, nakryta spłaszczonym sklepieniem krzyżowym z tynkowymi szwami. Kaplice wyremontowana staraniem parafian, przemalowany ołtarz z około 1884 roku, większość wyposażenia została sprowadzona z Ukrainy. W ostatnich latach w miejscowości wybudowano nową wolnostojącą cerkiew p.w. św. Paraskiewy.
Samborz położony jest około 12 kilometrów na południe od Środy Śląskiej. Z miasta powiatowego do miejscowości można dojechać drogami lokalnymi przez Ciechów, Cesarzowice i Piersno. Dawny pałac znajduje się przy głównej ulicy, we wschodniej części wioski.
Dokładna lokalizacja:
51.0642347159608, 16.557680105316695
Damian Dąbrowski,
Listopad 2021r.
