Powiat strzeliński, gmina Strzelin
(nazwa niemiecka: Korschwitz, Kreis Münsterberg, od 1932r. Kreis Strehlen)
Rys historyczny i stan obecny:
Dzieje Skoroszowic w średniowieczu nie są znane, trudno nawet w przybliżeniu określić czas powstania miejscowości. Od połowy XVI wieku majątek w wiosce należał do przedstawicieli rodziny zwanej von Reichau lub Rachenaw. W 1560 roku właścicielem dóbr był Kaspar von Reichau. Następnie w 1571 roku Skoroszowice odziedziczył jego syn Melcher von Reichau, kapitan i radca księcia wirtemberskiego. W 1598 roku majątek przejęła siostra Melchera von Reichau, Anna wdowa po Balzerze Sterzens. W 1626 roku wioska należała do Sigmunda von Zedlitz, a w 1630 roku przeszła w ręce jego spadkobierców. W 1640 roku właścicielem Skorszowic był Kaspar von Abschatz und Kummernick. Trzynaście lat później w miejscowości wzmiankowano starszego ziemskiego Karla Friedricha von Hoberga. Kolejnymi właścicielami posiadłości byli Karl Friedrich von Nimptsch i Johann Friedrich von Nimptsch. W 1712 roku Skoroszowice należały do Hansa Christopha von Burgsdorf, a po nim do Gotfrieda Benjamina von Langenau. W rękach rodziny von Langenau majątek pozostał przez kolejne kilkadziesiąt lat. W 1785 roku właścicielem był Karl Benjamin von Langenau. W wiosce był pański folwark, 13 gospodarstw zagrodniczych, młyn wodny. Część włości nazywano Mischkowiz, była to niewielka osobna osada, należąca do właścicieli Skoroszowic. Znajdował się w niej folwark, 6 gospodarstw zagrodników i 3 chałupników. Łącznie Skoroszowice i Mischkowice liczyły 136 mieszkańców. W 1830 roku właścicielem dóbr był porucznik von Langenau. W Skoroszowicach był folwark, młyn i 32 domy, zamieszkane przez 214 osób, w tym 14 wyznania katolickiego. Ewangelicy należeli do kościoła w Zarzycy (Reichenau, Kreis Nimptsch), a katolicy do kościoła w Dankowicach (Danchwitz, Kreis Strehlen). Od 1837 roku właścicielem majątku w Skoroszowicach był Alexander Ludwig von Chappuis (ur.1798r., zm.1862r.), posiadający także majątki w Tarnowie Opolskim (Tharnau, Kreis Grotkau), Targowicy (Tarchwitz, Kreis Münsterberg) i Wilkowie Wielkim (Gross Wilkau, Kreis Nimptsch). Według opisu miejscowości z 1845 roku w Skoroszowicach znajdował się folwark, młyn, browar, gorzelnia i 35 domów. Wioska liczyła 236 mieszkańców, z tym 28 katolików. Część wioski zwana Miskowitz posiadała 10 domów i 85 mieszkańców, spośród których 10 było wyznania katolickiego. Na folwarku rodziny von Chappuis hodowano m.in. 900 sztuk owiec merynosów. Alexander Ludwig von Chappuis był dwukrotnie żonaty. Z pierwszą małżonką Emmą Jouanne (zm.1841r.) miał syna Hugo i dwie córki: Bertę i Idę. Z drugiego małżeństwa z Mathilde Julie von Treskow (ur.1815r., zm.1893r.) pozostawił synów: Karla Louisa (ur.1844r., zm.1915r.), Paula Alexandra (ur.1847r., zm.1900r.) oraz córki: Olgę, Alce Annę (ur.1850r., zm.1923r.) i Almę. W 1862 roku po śmierci Alexandra Ludwiga von Chappuisa w wyniku rodzinnego porozumienia majątek w Skoroszowicach otrzymał w spadku jego najstarszy syn porucznik Hugo von Chappuis. Hugo von Chappuis wzmiankowany był w księgach adresowych do 1872 roku. Przed 1886 rokiem dobra przeszły na rotmistrza Paula Alexandra von Chappuis, pełniącego m.in. funkcję starszego ziemskiego. W 1886 roku włości liczyły 228ha, w tym 189ha pól uprawnych, 32ha lasów, 7ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarku hodowano 15 koni, 86 sztuk bydła rogatego, w tym 29 krów. Paul Alexander von Chappuis zmarł w 1900 roku. Posiadłość w Skoroszowicach otrzymała w spadku wdowa po nim Brunhilde von Chappuis, z domu von Gustedt. W 1902 roku powierzchnia włości wynosiła 228,5ha, w tym 204,3ha pól uprawnych, 2,3ha łąk, 6ha lasów, 2,7ha pastwisk, 1ha stawów, 2,5ha łoziny, 4,2ha parku, 5,5ha dróg i podwórzy gospodarczych. Pani Brunhilde pozostała właścicielką dóbr do śmierci w 1928 roku. Przez wiele lat funkcję inspektora prowadzącego folwark w Skoroszowicach pełnił Adolph Blum, wymieniany w księgach adresowych od 1905 do 1926 roku. W 1930 roku jako właścicieli dóbr obejmujących posiadłości w Targowicy i Skoroszowicach z folwarkiem Miskowitz wzmiankowano spadkobierców Pani Brunhilde von Chappuis. W ich imieniu majątkami zajmował się generalny pełnomocnik dr Boer z Ziębic. W sumie włości liczyły 393,1ha, w tym 350ha pól uprawnych, 3ha łąk, 12,5ha lasów, 8,4ha pastwisk, 1,7ha stawów, 1,5ha łoziny, 5,7ha parku i ogrodu, 10,2ha dróg i podwórzy gospodarczych. Przed 1937 rokiem rodzina von Chappuis sprzedała opisywane dobra wielkiej księżnej Feodorze von Sachsen, z domu księżniczce von Meiningen. W 1937 roku generalnym pełnomocnikiem był prezydent Wolff z Henrykowa (in Heinrichau), a administratorem von Prittwitz und Gaffron in Ober Johnsdorf (Kreis Frankenstein). Dobra liczyły 336,8ha, w tym 293,8ha pól uprawnych, 3ha łąk, 8,4ha pastwisk, 1,7ha stawów, 5,7ha parku, 12,5ha lasu, 1,5ha łoziny, 10,2ha dróg, podwórzy gospodarczych, nieużytków. Po drugiej wojnie światowej majątki przejęło państwo polskie. W 1948 roku pałac został wyremontowany i przeznaczony na siedzibę Państwowego Zakładu Wychowawczego dla Dziewcząt. Z czasem użytkownikiem zabytku został Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy. Ośrodek działa do dzisiaj. Obecnie pałac jest własnością Starostwa Powiatowego w Strzelinie. W budynku funkcjonuje m.in. Szkoła Podstawowa i Gimnazjum dla uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim i umiarkowanym oraz niepełnosprawnością sprzężoną. W związku z tym możliwości zwiedzania zabytku są mocno ograniczone. Informacje na temat Ośrodka można znaleźć na jego oficjalnej stronie:
Pałac
Rezydencja została prawdopodobnie wzniesiona w stylu barokowym w drugiej połowie XVII wieku, bądź na początku wieku XVIII. W latach dwudziestych ubiegłego stulecia rodzina von Chappuis rozbudowała pałac i przekształciła jego wnętrza. W czasach Polski Ludowej poza remontem przeprowadzonym około 1948 roku, w latach siedemdziesiątych przeprowadzono przebudowę budynku, obejmującą m.in. adaptację poddasza. Pałac murowany, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, nakryty dachem mansardowym z facjatami. Fasada (elewacja wschodnia) dziewięcioosiowa, z głównym wejściem umieszczonym z centralnym ganku. Od południa i północy do korpusu dostawiono dwie przybudówki. Elewacja zachodnia korpusu dziewięcioosiowa, z wejściem ozdobionym portalem z płaskorzeźbionym herbem rodu von Nimptsch. W północnej dobudówce portal z rozglifionymi ościeżami. Elewacje w wyniku remontów z drugiej połowy XX wieku znacznie uproszczone, poza wymienionymi portalami i gankiem zachowały proste obramowania otworów okiennych. Układ pomieszczeń częściowo przekształcony, dwutraktowy, z korytarzem między traktami i centralnym hallem. W części pomieszczeń piwnic i parteru zastosowano sklepienia kolebkowe z lunetami. W pozostałych płaskie stropy. Fragmentarycznie zachowana oryginalna posadzka ceramiczna. Przetrwał jeden neorenesansowy kominek z drugiej połowy XIX wieku i komplet mebli gdańskich z tegoż okresu.
Na wschód od pałacu rozciąga się park krajobrazowy założony w trzecim ćwierćwieczu dziewiętnastego stulecia, przekształcony w kolejnym wieku. W zachowanym starodrzewie dominują gatunki liściaste: akacje, dęby, lipy, platan klonolistny. Warto również zwrócić uwagę na okazy cisów. Na zachód od rezydencji znajdują się częściowo zachowane zabudowania dawnego folwarku. Są one prawdopodobnie własnością prywatną.
Zabytki w Skoroszowicach
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Skoroszowicach. W ewidencji zabytków znalazł się m.in. zespół pałacowy: pałac, obecnie szkoła z internatem, ogrodzenie i park pałacowy.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Skoroszowic zapewniają nieliczne autobusy PKS kursujące m.in. ze Strzelina, Zarzycy i Ząbkowic Śląskich. Najlepsze połączenie jest na trasie Strzelin – Skoroszowice. Do samego Strzelina można dotrzeć np. pociągiem z Wrocławia. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Brzezimierz, następnie DK396 do Strzelina i dalej DK395 w stronę Ziębic (wyjazd ze Strzelina ul. Ząbkowicką). Za miejscowością Szczodrowice z DK395 należy skręcić w prawo do Wąwolnicy. Następnie w Wąwolnicy trzeba skręcić w lewo w lokalną drogę prowadzącą do Skoroszowic przez Dankowice i Nieszkowice. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 165km. Zespół pałacowy (nr 20) znajduje się w zachodniej części Skoroszowic, na lewo od drogi do Zarzycy. Samochód można zaparkować na poboczu drogi, przy zabudowaniach gospodarczych dawnego folwarku.
Damian Dąbrowski,
Listopad 2013 r.
