Powiat trzebnicki, gmina Zawonia
(nazwa niemiecka: Gross Zauche, Kreis Trebnitz)
Rys historyczny i stan obecny
Właścicielami majątku w Suchej Wielkiej byli między innymi przedstawiciele rodzin von Diebitsch i von Strachwitz. W drugiej połowie XIX wieku posiadłość należała do barona Rudolpha von Gregory. Pomiędzy 1886 a 1894r. właścicielką dóbr została wdowa po baronie Rudolfie, Barbara von Gregory, z domu von Obernitz. W 1936r. majątek w Suchej Wielkiej nabył Horst von Woyrsch. Po zakończeniu drugiej wojny światowej posiadłość przejęło państwo polskie. Pałac wraz z folwarkiem przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Budynek przechodził bieżące remonty, m.in. w 1985r. przełożono w nim dach. W dawnej rezydencji urządzono mieszkania dla pracowników przedsiębiorstwa. W 1988r. obiekt należał do Kombinatu Rolnego Trzebnica – Zakład Rolny Sędzice. Po likwidacji kombinatu pałac znalazł się w zasobach Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Odtąd stan techniczny nie remontowanego budynku ulegał stałemu pogorszeniu. W 2003r. z pałacu wyprowadzili się ostatni lokatorzy. Nie przeszkadzało to zupełnie Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa, która w międzyczasie przejęła pieczę nad zabytkiem. Ostatecznie dopiero w 2009r. agencja zdecydowała się na sprzedaż kompletnie zdewastowanego budynku. Pałac w Suchej Wielkiej w rezultacie przetargu nabyła osoba prywatna. Prywatny inwestor powoli prowadzi prace remontowe i zabezpieczające. W pierwszej kolejności wymieniono dach budynku i prawdopodobnie stropy. Teren wokół pałacu nie jest ogrodzony, obiekt zabezpieczony przed wejściem, można zobaczyć z zewnątrz z pewnej odległości.
Pałac
Rezydencja w Suchej Wielkiej została zbudowana na przełomie XVIII i XIX wieku. Pałac o cechach barokowych i klasycystycznych przebudowywano m.in. około 1870r. i na początku dwudziestego stulecia. Budynek murowany z cegły, potynkowany, składa się z korpusu założonego na planie prostokąta i niewielkiej kwadratowej dobudówki, złączonej z korpusem krótkim łącznikiem. Pałac posiada dwie kondygnacje oraz użytkowe poddasze. Korpus nakryty jest wysokim dachem mansardowym z lukarnami i wystawami. Obecnie trwają prace budowlane przy elewacjach budynku, prawdopodobnie zostaną odtworzone dzielące je pilastry oraz obramowania otworów okiennych. Wnętrza budynku są niedostępne. Prawdopodobnie układ wnętrz pozostaje dwutraktowy z centralna sienią i klatką schodową. Do niedawna w części pomieszczeń znajdowały się stropy fasetowe z dekoracją sztukatorską. Trudno powiedzieć czy przetrwały trudne czasy, kiedy budynek pozostawał w gestii polskich rządowych agencji.
Pałac otacza zabytkowy park. Na południe od rezydencji rozciągają się częściowo zachowane zabudowania gospodarcze i mieszkalne dawnego folwarku.
Zabytki w Suchej Wielkiej
Do rejestru zabytków w Suchej Wielkiej wpisano zespół pałacowy i folwarczny (18.12.1996r., nr rej.: 726/W): pałac, oficynę, dom mieszkalny z 1910r., dwa budynki gospodarcze, gołębnik z końca XVIII w., oborę z 1860r., chlew z drugiej połowy XIX w., ogrodzeni – mur z przełomu XVIII i XIX w. oraz początku XX w., park z XVIII w., przekształcany w kolejnych stuleciach (park posiada również osobny wpis do rejestru z 27.12.1984r., nr 582/W).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Suchej Wielkiej zapewniają między innymi autobusy PKS kursujące z Oleśnicy, Trzebnicy i Zawonii. Ze względu na możliwość znalezienia przesiadki polecam dojazd przez Trzebnicę. Do miasta można dotrzeć między innymi autobusami i prywatnymi busami z Wrocławia. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ i dalej DK5 do Trzebnicy. Z Trzebnicy najlepiej wyjechać DK340 (ul. Henryka Brodatego) w stronę Oleśnicy. Sucha Wielka leży na północ od wspomnianej drogi krajowej. Odległość: z Gliwic w jedną stronę niecałe 210km. Pałac (nr 11) wraz parkiem znajdują się na południowym krańcu miejscowości. Samochód można zostawić na obrzeżu parku, na poboczu drogi prowadzącej do rezydencji.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2013 r.
