Powiat trzebnicki, gmina Oborniki Śląskie
(nazwa niemiecka: Auras, Kreis Wohlau)
Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w 1203 roku w dokumencie księcia wrocławskiego Henryka I Brodatego. Około połowy XIII wieku w Urazie istniał gród obronny należący do Piastów wrocławskich. W 1250 roku wzmiankowano w Urazie kasztelana Przybysława. W 1319 roku w miejscu pierwotnego grodu wzniesiono murowany zamek. W 1335 roku po śmierci księcia Henryka VI miejscowość wraz z resztą księstwa wrocławskiego została włączona w skład dóbr Korony Czeskiej. Około 1466 roku zamek został w znacznym stopniu przebudowany, prawdopodobnie wtedy uzyskał nietypowy kształt, zbliżony do trójkąta. Kolejnymi właścicielami zamku byli między innymi: książę Henryk I Starszy z rodu Podiebradów (do 1475r.), książę oleśnicki Konrad X Biały (zm.1492r.), rodzina von Jörgen, ród von Saurma-Jeltsch. Za rządów Leutholda von Saurma-Jeltsch w latach 1630-1631 rezydencja przeszła kolejną przebudowę. W 1672 roku Konrad von Saurma-Jeltsch sprzedał Uraz baronowi von Schallenfeld. W kolejnych latach posiadacze majątku zmieniali się często. Jako właściciele zamku i miasta wzmiankowani byli: 1690r. – Baltazar Fryderyk von Logau, 1695r. – Jerzy Ernest von Wiltendorf, 1699r. – książę Krzysztof Ulryk wirtembersko-oleśnicki, 1713r. – bracia Jerzy Henryk i Jerzy Adolf de Campo á Castel Campo. W latach 1744-1790 majątek należał do księcia pruskiego Henryka. W 1790 roku dobra nabył von Koschutzky. W 1810 roku zburzono budynek bramny i mury obronne oddzielające zamek od miasta. W 1818 roku właścicielem posiadłości w Urazie został Benno von Ablersfeld. Następnie od 1824 roku dobra należały do książęcego marszałka von Schickfussa. W 1840 roku majątek przeszedł na własność rodziny von Schuckmann. W 1845 roku jako właścicielka dóbr w Urazie wzmiankowana była wdowa po ministrze von Schuckmannie. W połowie XIX wieku rodzina von Schuckmann przeprowadziła ostatnią przebudowę zamku, w znacznym stopniu zmieniając układ wnętrz. W księgach adresowych z lat 1886-1917 jako właściciel majątku wymieniany był baron Hermann von Schuckmann. W 1886 roku posiadłość liczyła 660ha, w tym 254ha pól uprawnych, 110ha łąk, 27ha pastwisk, 219ha lasów, 50ha dróg i podwórzy gospodarczych. Pomiędzy 1917 a 1921 rokiem majątek odziedziczył baron Friedrich von Schuckmann. Powierzchnia dóbr spadła do 588,6ha, w tym 181ha pól uprawnych, 48,1ha łąk, 43ha pastwisk, 270,2ha lasów, 2,4ha stawów, 20,2ha łoziny, 4,6ha ogrodu, 19,1ha dróg i podwórzy gospodarczych. Zadłużony majątek rodziny von Schuckmann przejął około 1926 roku Śląski Bank Komunalny. W 1930 roku zamek wraz z częścią gruntów nabył baron Hans Georg Hentschel von Gilgenheimb. Pozostał on właścicielem posiadłości przynajmniej do 1937 roku. Powierzchnia dóbr w latach 1930-1937 wynosiła 410ha, w tym 120ha pól uprawnych, 25ha łąk, 25ha pastwisk, 225ha lasów, 5ha stawów, 5ha ogrodu, 5ha parku.
Zamek w Urazie został spalony w 1945 roku w ostatnich dniach drugiej wojny światowej. Po zakończeniu działań wojennych majątek w Urazie przejęło państwo polskie. Zamek podlegał władzom samorządowym z Obornik Śląskich. W rzeczywistości pozbawiony opieki szybko popadał w ruinę. Już w 1952 roku zawaliły się sklepienia i stropy parteru. Z czasem runął narożnik południowy zamku. Losu zabytku nie odmieniły nawet zmiany własnościowe jakie nastąpiły w 1989 roku. Wtedy to ruinę nabyły osoby prywatne. Obecnie zrujnowany zamek w dalszym ciągu pozostaje własnością prywatną. Teren wokół jest ogrodzony, obiekt można zobaczyć tylko z większej odległości.
Zabytki w Urazie
Do rejestru zabytków w Urazie wpisano historyczny układ urbanistyczny miejscowości (2.02.1958r., nr rej.: 517); kościół parafialny p.w. św. Michała Archanioła (31.05.1950r., nr rej.: 198); zespół zamkowy: ruinę zamku (24.11.1956r., nr rej.: 400), park (29.05.1978r., nr rej.: 413/W); dom, pl. Wolności 1 (5.01.1998r., nr rej.: 736/W), dom, pl. Wolności 2 (25.02.1998r., nr rej.: 737/W); dom, pl. Wolności 10 (16.04.1998r., nr rej.: 738/W).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Urazu zapewniają autobusy PKS kursujące m.in. z Brzegu Dolnego, Wołowa i Wrocławia. Ze względu na niewielką ilość kursów i problemy ze znalezienia przesiadki nie polecam tego sposobu dojazdu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ. Z węzła najlepiej zjechać na DK5 w stronę Trzebnicy i skręcić w lewo w ulicę Meliorancką. Następnie jazdę należy kontynuować ulicą Kominiarską do ulicy Pełczyńskiej (DK342). Trasą DK342 w stronę Obornik Śląskich najlepiej jechać do Pęgowa, gdzie trzeba skręcić w lewo w ul. Dworcową (DK341). Droga ta prowadzi prosto do Urazu. Odległość: z Gliwic w jedną stronę nieco ponad 200km. Ruiny zamku położone są na południe od miejscowości. Samochód najlepiej zostawić w centrum Urazu, np. na Placu Wolności, w pobliżu kościoła parafialnego.
Damian Dąbrowski,
Maj 2013 r.
