Powiat trzebnicki, miasto
(nazwa niemiecka: Trebnitz, Kreis Trebnitz)
Pierwsza wzmianka na temat Trzebnicy pochodzi z dokumentu z 1138 roku. W 1202 roku książę wrocławski Henryk Brodaty i jego małżonka Jadwiga ufundowali w miejscowości kościół i klasztor, do którego rok później zostały sprowadzone cysterki z Bambergu. W 1250 roku Trzebnica uzyskała prawa miejskie. Klasztor cysterek funkcjonował do kasacji dóbr kościelnych w Królestwie Prus w 1810 roku. Następnie budynki klasztorne były wykorzystywane m.in. jako lazaret i przędzalnia wełny. W Trzebnicy nie znajdziemy siedziby szlacheckiej, natomiast zachował się ciekawy budynek o cechach architektury rezydencjonalnej zwany „Zamkiem” w Lesie Bukowym.
Willa zwana „Zamkiem”
Pod koniec XIX wieku w Trzebnicy zostało utworzone uzdrowisko. Pierwszym budynkiem Zdroju Świętej Jadwigi był otwarty w maju 1888 roku dom zdrojowy. Przylegał do niego tzw. Las Bukowy, pełniący rolę parku zdrojowego. W 1905 roku na północno-wschodnim skraju Lasu Bukowego, w pobliżu drogi z Trzebnicy do Raszowa wybudowano pensjonat nawiązujący do neogotyckiej architektury rezydencjonalnej. Budynek ten nazywano „Zamkiem w Lesie Bukowym” (Burg im Buchenwald). Ta potoczna nazwa przyjęła się i jest do dzisiaj stosowana. W rzeczywistości willa przypomina raczej neogotycki pałac niż zamek. Obecnie budynek pełni funkcje mieszkalne i można go zobaczyć tylko z zewnątrz.
Willa murowana z kamienia i cegły, potynkowana, założona na planie zbliżonym do prostokąta, z wydatnym ryzalitem w elewacji południowej, podpiwniczona, dwukondygnacyjna, z częściowo użytkowym poddaszem, nakryta wysokim dachem czterospadowym z lukarnami. Budynek posiada neogotycką malowniczą bryłę urozmaiconą za pomocą wież, ryzalitu, ganków i wykuszy. Okna prostokątne i zamknięte ostrołukowo, ozdobione skromnymi opaskami. Okrągłą basztę w narożniku północno-zachodnim wieńczy krenelaż. Wspomniany ryzalit w elewacji południowej zachował kolejny neogotycki element – sterczyny.
Na stronie internetowej www.dolny-slask.org.pl można znaleźć liczne przedwojenne fotografie willi. Poniżej kilka przykładów, pokazują one, iż budynek w niezłym stanie przetrwał drugą połowę XX wieku. Obecnie przybrudzone i miejscami odpadające tynki, wskazują na potrzebę przeprowadzenia prac remontowych.
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/866345,foto.html?idEntity=510544 (dostęp 7.03.2014r.)
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/860973,foto.html?idEntity=510544 (dostęp 7.03.2014r.)
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/861218,foto.html?idEntity=510544 (dostęp 7.03.2014r.)
Zabytki w Trzebnicy
Do rejestru zabytków w Trzebnicy wpisano ośrodek historyczny miasta (12.02.1957r., nr rej.: 416, wpis powtórzono 7.07.2008r.); zespół klasztorny cysterek (18.04.1990r., nr rej.: 626/W): kościół parafialny p.w. św. Bartłomieja i św. Jadwigi (28.11.1947r., nr rej.: 18), klasztor, folwark klasztorny obejmujący 20 budynków mieszkalnych i gospodarczych, murowane ogrodzenie; kościół p.w. śś Piotra i Pawła (23.03.1995r., nr rej.: 703/W, wcześniej osobny wpis dla piętnastowiecznej wieży – 7.05.1956r., nr rej.: 312); dom, ul. Henryka Brodatego 1 (19.04.1961r., nr rej.: 866); dom, ul. Henryka Brodatego 2 (20.06.1966r., nr rej.: 1720); zespół pensjonatu, ul. Oleśnicka 16/18 (21.06.1995r., nr rej.: 712/W): pensjonat „Zamek przy Lesie Bukowym” (w ostatnich latach musiała mieć miejsce zmiana numeracji budynków, obecnie pensjonat ma adres ul. Oleśnicka 26), wozownia, studnia „Źródło Marii Karoliny”, park; dom, Rynek 8 (20.06.1966r., nr rej.: 1721); pałacyk z ogrodem, ul. Wolności 8 (10.02.1993r., nr rej.: 674/W).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Trzebnicy zapewniają liczne autobusy PKS i busy prywatnych przewoźników kursujące z Wrocławia. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ i dalej DK5 w stronę Poznania. Ta ostatnia trasa prowadzi zachodnim skrajem Trzebnicy. By dostać się do centrum miasta należy z niej zjechać w prawo w ulicę Wrocławską. Opisywana willa „Zamek w Lesie Bukowym” znajduje się na południowo-wschodnim krańcu Trzebnicy, przy ulicy Oleśnickiej. Odległość: w jedną stronę z Gliwic około 200km, z Wrocławia około 25km. Samochód można zostawić na poboczu ulicy Oleśnickiej, bądź zaparkować w bezpośrednim sąsiedztwie zabytku.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2014 r.
