Powiat trzebnicki, gmina Prusice
(nazwa niemiecka: Gross Willkawe, w latach 1937-1945 Wolfswalde Kreis Trebnitz)
Rys historyczny i stan obecny
Istniejąca dziś miejscowość Wilkowa powstała z połączenia dwóch wiosek Wilkowej Małej i Wilkowej Wielkiej. Pierwsza wzmianka o miejscowości Wilkowa Wielka pochodzi z 1379 roku. W 1845 roku właścicielem dóbr rycerskich Wilkowa Wielka był porucznik von Dresky. W 1856 i 1858 roku majątek należał do niejakiego Bienecka. Kolejnymi właścicielami posiadłości byli: Graf von Lanskoronsky (1861r.), Mätzke (1866r.), Samuel Guttmann i Moriz Sternberg, kupcy z Wrocławia (1872, 1876r.). W 1886r. dobra należały do Theodora Holma z Wrocławia. Folwarkiem zarządzał inspektor Hugo Schubert. Powierzchnia majątku wynosiła 322ha, 219ha pól uprawnych, 21ha łąk, 8ha pastwisk, 65ha lasów, 9ha dróg i podwórzy gospodarczych. W 1894r. pałac i folwark były już własnością Heinricha Cammanna, w imieniu którego gospodarstwo prowadził inspektor Rückert. Przed 1902 rokiem dobra nabył Arthur von Walther-Croneck, właściciel majoratu Kopaszyn (Majoratsherr Kapatschütz). W 1902 roku posiadłość liczyła 328ha, 203ha pól uprawnych, 26ha łąk, 80ha lasów, 19ha dróg i podwórzy gospodarczych. Arthur von Walther-Croneck jako właściciel dóbr Wilkowa Wielka występuje w księgach adresowych z lat 1902-1912. Przed 1917 rokiem majątek odziedziczył Manfred von Walther-Croneck. W tym czasie posiadłość liczyła 390,8ha: 262,8ha pól uprawnych, 28ha łąk, 4,5ha stawów, 88ha lasów, 7,5ha dróg i podwórzy gospodarczych. Manfred von Walther-Croneck po raz ostatni pojawia się w książce adresowej z 1930r. W 1937 roku majątek należał już do jego spadkobierców. Powierzchnia dóbr Wilkowa Wielka w 1937r. wynosiła 291,5ha, w tym 128,44ha pól uprawnych, 37,38ha pastwisk, 107,5ha lasów, 5,75ha parku, 12,43ha nieużytków, dróg i podwórzy gospodarczych. Po drugiej wojnie światowej posiadłość przejęło państwo polskie. Folwark wraz z pałacem przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu Zakład Rolny Wilkowa Mała. W 2009 roku pałac był już opuszczony. Obecnie trudno określić jaka jest sytuacja własnościowa obiektu. Budynek nie jest zabezpieczony przed wejściem, terenu wokół nie ogrodzono. Z każdym upływającym rokiem rezydencja dewastowana przez ludzi i nie oszczędzana przez siły natury (m.in. w efekcie wysokiego poziomu wód gruntowych i braku odpowiednich zabezpieczeń piwnice są zalewane) coraz bardziej popada w ruinę. Przyszłość budynku nie wpisanego do rejestru zabytków przedstawia się raczej w czarnych barwach. Do pałacu od południa i zachodu przylega rozległy park krajobrazowy (powierzchnia około 6ha) z kilkoma stawami. Na wschód od rezydencji znajduje się dawny dziedziniec folwarczny, wokół którego wznoszą się zabudowania gospodarcze. Jednym z ciekawszych budynków jest zrujnowana ptaszarnia.
Pałac w Wilkowej Wielkiej
Pałac w Wilkowej Wielkiej wraz z folwarkiem wzmiankowany był w 1845 roku. Siedziba właścicieli dóbr mogła zostać przebudowana w drugiej połowie XIX wieku w stylu neorenesansu francuskiego. W latach osiemdziesiątych dwudziestego stulecia władze PGR-u przeprowadziły remont rezydencji, w wyniku którego utraciła ona praktycznie wszystkie cechy stylowe. Budynek murowany z cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, nakryty wysokim dachem czterospadowym z lukarnami. Fasada (elewacja wschodnia) siedmioosiowa, z głównym wejściem umieszczonym w centralnym ryzalicie. Oś budynku akcentuje niska kwadratowa wieżyczka, nakryta również wysokim czterospadowym dachem. Elewacja tylna ośmioosiowa, z centralnym płytkim trzyosiowym ryzalitem. Elewacje pozbawione cech stylowych, jedynie otwory okienne pozostały ozdobione skromnymi opaskami. Układ wnętrz dwutraktowy, na piętrze z korytarzem między traktami. Na osi budynku sień, w przedłużeniu której klatka schodowa. Wnętrza przebudowana w drugiej połowie XX wieku. Obecnie kompletnie zdewastowane. Drewniane belkowe stropy od wielu lat zawilgocone, częściowo zawalone. Miejscami przetrwały fragmenty ozdobnych posadzek.
Pałac w Wilkowej Małej
Rezydencja została zniszczona w czasie drugiej wojny światowej. W czasach Polski Ludowej ruiny zostały rozebrane. Z majątku w Wilkowej Małej obecnie pozostała rządcówka, zabudowania gospodarcze dawnego folwarku i park.
Zabytki w Wilkowej
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w miejscowości. W ewidencji zabytków znajdują się między innymi zespół pałacowy Wilkowa Wielka: pałac, nr 1, oficyna mieszkalna, nr 4, budynek mieszkalno-gospodarczy, nr 4, waga, spichlerz, stodoła, park krajobrazowy; zespół dworski Wilkowa Mała: rządcówka, nr 41, dawna stajnia i wozownia, budynek mieszkalno-gospodarczy, stodoła, park dworski z cmentarzem rodowym.
Informacje praktyczne i dojazd
Niestety dojazd komunikacją publiczną do Wilkowej jest praktycznie nierealny. W miejscowości zatrzymują się rzadko kursujące autobusy z Prusic, tzw. Prusobusy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ. Z węzła najlepiej zjechać na DK5 w stronę Trzebnicy i skręcić w lewo w ulicę Meliorancką. Następnie jazdę należy kontynuować ulicą Kominiarską prowadzącą do ulicy Pełczyńskiej (DK342). Trasą DK342 można dotrzeć do Obornik Śląskich. W mieście należy kontynuować jazdę DK342 do ronda w centrum, z którego trzeba zjechać w ulicę Wyszyńskiego, zmieniającą następnie nazwę na ulicę Siemianicką. Z Siemianic do Wilkowej prowadzi ul. Poznańska. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 210km. Zespół pałacowy Wilkowa Wielka wraz z parkiem i pozostałościami zabudowań dawnego folwarku położony jest w północnej części Wilkowej, przy drodze do przysiółka Korea. Samochód można zaparkować praktycznie bezpośrednio przy pałacu.
Damian Dąbrowski,
Kwiecień 2013 r.
