Powiat trzebnicki, gmina Wisznia Mała
(nazwa niemiecka: Wiese, Kreis Trebnitz)
Rys historyczny i stan obecny
Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w 1337r. pod nazwą Parva Wezna. Od początku szesnastego stulecia majątki w Wiszni Małej i pobliskim Wysokim Kościele miały wspólnych właścicieli. Dobra należały m.in. do rodzin von Kittel, von Kötzler, von Nostiz i von Rothkirch. W 1836 roku posiadłości nabył Eduard Friedrich von Löbbecke, królewski radca komercjalny. W rodzinie von Löbbecke dobra pozostały do 1945 roku. W 1872 roku majątki w Wiszni Małej i Wysokim Kościele należały do Karla Fridericha von Löbbecke. W 1876 i 1886 roku ich właścicielką była wdowa po Karlu Friedrichu Pani Sophie von Löbbecke, z domu von Schwarz z Wrocławia. W 1886 roku majątek liczył 388ha, w tym 273ha pól uprawnych, 37ha łąk, 58ha lasów, 20ha dróg i podwórzy gospodarczych. Folwarkiem opiekował się inspektor Hecke. Przed 1894 rokiem dobra trafiły w ręce Hugo von Löbbecke (zm.1901r.) z Żelazna (auf Eisersdorf, Kreis Glatz). W 1894 roku pieczę nad gospodarstwem sprawował inspektor Georg Kemmler. Powierzchnia majątku wynosiła w tym czasie 400,21ha: 278ha pól uprawnych, 38ha łąk, 58ha lasów, 26,21ha dróg i podwórzy gospodarczych. Po śmierci Hugo von Löbbecke w 1901 roku posiadłość otrzymał w spadku Erik von Löbbecke. W imieniu Erika von Löbbecke w 1909 roku pełnomocnikiem był Amtsrat Pauly. Trzy lata później funkcję pełnomocnika pełniła Pani von Löbbecke, z domu von Brünneck. W 1917r. prawnym opiekunem dóbr był rotmistrz Siegfried von Löbbecke, właściciel majoratu Żelazno w Kotlinie Kłodzkiej (Majoratsherr auf Eisersdorf). W latach 1909-1917 inspektorem w Wiszni Małej był Pan Riedel. Erik von Löbbecke zmarł pomiędzy 1917 a 1921 rokiem. Przed śmiercią utworzył fideikomis z dóbr Wisznia Mała, Wysoki Kościół i Piotrkowiczki. Jego spadkobierca Egbert von Löbbecke był niepełnoletni, dlatego też przynajmniej do 1930 roku pełnomocnikiem do spraw majątku był Gerhard von Brunneck. Dr Egbert von Löbbecke wzmiankowany był jako właściciel fideikomisu w księdze adresowej z 1937 roku. Prawdopodobnie majątek w Wiszni Małej należał do niego do końca drugiej wojny światowej. W 1937 roku dobra liczyły 356,06ha, w tym 240,04ha pól uprawnych, 27,5ha łąk, 62,23ha lasów, 8,57ha parku i ogrodu, 0,23ha stawów, 17,49ha dróg i podwórzy gospodarczych. Folwarkiem w tym czasie zarządzał inspektor Alfred Herfurth. Po drugiej wojnie światowej majątek przejęło państwo polskie. Pałac w Wiszni Małej został w czasach Polski Ludowej zaadaptowany na szkołę podstawową. Obecnie zabytek w dalszym ciągu pozostaje siedzibą szkoły podstawowej. Ze względu na pełnioną funkcję budynek można zobaczyć tylko z zewnątrz.
Pałac
Barokowa siedziba szlachecka w Wiszni Małej istniała już w XVIII wieku. W jej miejscu po 1836 roku nowy właściciel majątku Eduard Friedrich von Löbbecke ufundował klasycystyczną rezydencję. Pałac murowany, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty dachem czterospadowym. Fasada (elewacja wschodnia) dziewięcioosiowa, z centralnym głównym wejściem ozdobionym czterokolumnowym portykiem wgłębnym. Od północy parterowa dobudówka z niewielkim balkonem. Elewacja ogrodowa (zachodnia) podobnie jak fasada dziewięcioosiowa. W centralnej części elewacji ogrodowej trzyosiowy ryzalit o podziałach pilastrowych zamknięty trójkątnym naczółkiem. Elewacje o skromnej dekoracji zachowały gzyms między kondygnacyjny i wieńczący. Nad częścią otworów okiennych prostokątne nadokienniki. Wnętrza pałacu zapewne w znacznym stopniu przekształcone po 1945 roku w wyniku adaptacji budynku na cele oświatowe. Na zachód od rezydencji rozciąga się rozległy park krajobrazowy. Od południa i wschodu do zespołu pałacowo-parkowego przylegają zabudowania mieszkalne i gospodarcze dawnego folwarku.
Zabytki w Wiszni Małej
Do rejestru zabytków w Wiszni Małej wpisano zespół pałacowy (29.06.1978r., nr rej.: 418/W): pałac, ul. Szkolna 51 i park. W ewidencji zabytków miejscowości znajdują się między innymi: dom mieszkalno-gospodarczy, ul. Szkolna 49, dom mieszkalno-gospodarczy, ul. Szkolna 26-26a, dom mieszkalny ul. Szkolna 28.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Wiszni Małej zapewniają między innymi autobusy PKS kursujące z Milicza, Trzebnicy i Wrocławia. Ze względu na możliwość znalezienia przesiadki polecam dojazd przez Wrocław. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ i dalej DK5 w stronę Poznania. Ostatnia trasa prowadzi przez Wisznię Małą. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 190km. Zespół pałacowy z parkiem i zabudowaniami gospodarczymi dawnego folwarku znajdują się w północno-zachodniej części miejscowości. Z ulicy Wrocławskiej (DK5) należy skręcić w prawo w ul. Parkową, a następnie w lewo w ul. Szkolną. Samochód można zaparkować przy dawnych zabudowaniach folwarcznych, w niewielkiej odległości od rezydencji.
Damian Dąbrowski,
Kwiecień 2013 r.
