Powiat trzebnicki, gmina Wisznia Mała
(nazwa niemiecka: Schön Ellguth, Kreis Trebnitz)
Rys historyczny i stan obecny:
Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w 1400 roku pod nazwą Elgoth. Przez wiele lat właścicielami Ligoty Pięknej byli przedstawiciele rodu von Helmrich, m.in. w dokumencie z 1654 roku pojawił się Daniel von Helmrich. W czasie wojny siedmioletniej (1756-1763) Ligota Piękna została spalona przez oddziały rosyjskie. Od 1777 roku przynajmniej do 1785 roku majątek w wiosce należał do Pana von Rothkircha, deputowanego do parlamentu regionalnego. W 1785 roku w Ligocie Pięknej wzmiankowano siedzibę pańską, folwark i 21 gospodarstw zagrodniczych. Miejscowość liczyła 144 ewangelickich mieszkańców, należących do kościoła w Wysokim Kościele (Hochkirch). W 1830 roku właścicielem posiadłości był hrabia von Dankelmann. W Ligocie Pięknej w tym czasie był pałac, folwark, 35 domów, wiatrak i cegielnia. Osadę zamieszkiwały 234 osoby, w tym 11 wyznania katolickiego. Ewangelicy posiadali świątynię w Wysokim Kościele (Hochkirch), a katolicy w Krynicznie (Kapsdorf). W następnych latach posiadłość w Ligocie Pięknej wróciła w ręce rodu von Rothkirch i w 1845 roku jej właścicielem był Krystian Friedrich von Rothkirch. W miejscowości znajdował się pałac, folwark, 36 domów, ewangelicka szkoła, wiatrak i cegielnia. Ligota Piękna liczyła 223 mieszkańców, w tym 21 katolików. Przynależność parafialna nie uległa zmianie. Na folwarku hodowano m.in. 900 sztuk owiec merynosów. Według źródła z 1857 roku do Friedricha Karla Heinricha von Rothkirch-Panthen należały majątki w: Ligocie Pięknej (Schön Ellguth), Boraszycach (Pantken), Neu-Vorwerk, Wyszęcicach (Wischütz) i Przecławicach (Pristelwitz). Baron von Rothkirch był wzmiankowany w księgach adresowych jako właściciel dóbr w Ligocie Pięknej do 1866 roku. Przed 1872 rokiem nabył je Wilhelm Engel. Cztery lata później majątek należał do spadkobierców Wilhelma Engela. W kolejnych latach włości od nich odkupił Heimann Cohn z Wrocławia. W 1886 roku posiadłość należąca do Heimanna Cohna liczyła 577ha, w tym 300ha pól uprawnych, 47ha łąk, 1ha pastwisk, 203ha lasów, 5ha stawów, 21ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarku hodowano 25 koni, 107 sztuk bydła rogatego, w tym 60 krów, 800 sztuk owiec. W majątku działała gorzelnia. Gospodarstwem administrował Berthold Cohn junior. Z księgi adresowej z 1894 roku wynika, że był kolejnym właścicielem dóbr w Ligocie Pięknej. W jego rękach majątek pozostał przynajmniej do 1902 roku, następnie przejął go porucznik Wilhelm von Köppen. W 1905 roku włości należące do Wilhelma von Köppena miały powierzchnię 555,57ha, w tym 303,42ha pól uprawnych, 45ha łąk, 196,4ha lasów, 1,75ha stawów, 4ha parku i ogrodu, 5ha dróg i podwórzy gospodarczych. Wilhelm von Köppen wzmiankowany był w Ligocie Pięknej do 1917 roku. Przed 1921 rokiem majątek przeszedł na własność rotmistrza w stanie spoczynku Siegfrieda von Wallenberga. W 1926 roku włości liczyły 516ha, w tym 260ha pól uprawnych, 26,4ha łąk, 202,9ha lasów, 11,8ha pastwisk, 3ha stawów, 4,1ha parku, 0,8ha szkółki drzewnej, 7ha ogrodu, dróg i podwórzy gospodarczych. W gospodarstwie hodowano mleczne czarnobiałe bydło nizinne oraz świnie. Dominowały uprawy buraków cukrowych, lnu i ziemniaków. Zatrudniano m.in. inspektora Karla Seifferta, leśniczego Georga Burdę. Rotmistrz Siegfried von Wallenberg pozostał właścicielem dóbr rycerskich w Ligocie Pięknej przynajmniej do 1930 roku. W latach trzydziestych XX wieku posiadłość przejęła Śląska Spółka Ziemska z Wrocławia i rozparcelowała grunty pomiędzy gospodarstwa chłopskie. Pałac w Ligocie Pięknej przetrwał drugą wojnę światową. W czasach Polski Ludowej rezydencja została opuszczona, a następnie rozebrana. Obecnie po pałacu nie ma nawet śladu, przetrwała za to część zabudowań mieszkalnych i gospodarczych majątku oraz zaniedbane zadrzewienie, zapewne pozostałość po parku.
Pałac
Już w źródle z 1785 roku w Ligocie Pięknej wzmiankowano siedzibę pańską. Kolejne informacje o pałacu w miejscowości pochodzą z 1830 i 1845 roku. Brak materiałów źródłowych sprawia, że na temat rezydencji w Ligocie Pięknej trudno powiedzieć coś pewnego. Nie wiadomo kiedy pałac powstał, kiedy był przebudowany, ani nawet nie znamy dokładnej daty jego zniszczenia. Przedwojenne widokówki zamieszczone na stronie internetowej www.dolny-slask.org.pl pozwalają częściowo przedstawić wygląd budynku.
Pałac w Ligocie Pięknej był murowany, potynkowany, założony na planie zbliżonym do prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z częściowo użytkowym poddaszem, nakryty wysokim dachem czterospadowym z lukarnami. Bryłę rezydencji urozmaicały dwie wieże (kwadratowa i okrągła) oraz ryzality zwieńczone szczytami. Główne wejście poprzedzał portyk kolumnowy podtrzymujący balkon. Elewacje ozdabiały boniowane narożniki, wydatne gzymsy (miedzy kondygnacjami i wieńczący), nadokienniki, wspomniane wcześniej szczyty.
Obecnie przy ulicy Prostej na południowo-zachodnim krańcu dawnego parku znajduje się zrujnowany parterowy budynek. Prawdopodobnie to dawna oficyna, bądź też dom mieszkalny inspektora zarządzającego gospodarstwem. Ten niewielki budynek ozdobiony licznymi detalami architektonicznymi (obramienia okienne, lukarna, szczyty ze spływami wolutowymi) jest świadectwem jak piękna musiała być w czasach świetności siedziba właścicieli majątku.
Przedwojenna widokówka z Ligoty Pięknej.
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/3342286,foto.html?idEntity=515686 (dostęp 16.02.2014r.)
Zabytki w Ligocie Pięknej
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Ligocie Pięknej. W ewidencji zabytków znajduje się m.in. zespół folwarczny: dom mieszkalno-gospodarczy (ul. Na Koloni nr 81-83), dom mieszkalny (dawny spichlerz, ul. Na Koloni nr 76).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Ligoty Pięknej zapewniają liczne autobusy PKS kursujące m.in. z Milicza, Trzebnicy i Wrocławia. Ze względu na możliwość znalezienia przesiadki polecam dojazd przez Wrocław. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ i dalej DK5 w stronę Poznania. Ta ostatnia trasa przebiega przez Ligotę Piękną. Odległość: w jedną stronę z Gliwic około 190km, z Wrocławia około 15km. Zespół folwarczny i dawny park znajdują się na wschód od DK5 (ulice Na Kolonii, Prosta i Główna). Samochód można zaparkować w bocznych ulicach, w bezpośrednim sąsiedztwie zachowanych zabudowań.
Damian Dąbrowski,
Luty 2014 r.
