Powiat trzebnicki, gmina Prusice
(nazwa niemiecka: Schmark-Ellguth w latach 1937-1945 Katharinengrund, Kreis Trebnitz)
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1454 roku. W 1845 roku majątek w Ligocie Strupińskiej należał do Pana Bayera. Następnie właścicielami dóbr byli: Pan von Gorsky (1856r., 1858r.), Pan Ackermann (1861r.), rodzina Pförtner von der Hölle (1866r.). W latach 1872-1886 jako właściciel posiadłości wzmiankowany był porucznik Richard Pförtner von der Hölle. W 1886r. majątek liczył 406ha, w tym 233ha pól uprawnych, 53ha łąk, 6ha pastwisk, 65ha lasów, 25ha stawów, 24ha dróg i podwórzy gospodarczych. Folwarkiem opiekował się inspektor Oskar Güttler. Przed 1894 rokiem majątek nabyła hrabina Agnes von Pourtalès, z domu hrabina von Wylich und Lottum (ur.1830r., zm.1909r.), prawdopodobnie córka hrabiego Hermanna Friedricha (ur.1796r., zm.1849r.), właściciela Leśnicy. Hrabina Agnes była wdową po Karolu de Pourtalès (ur.1816r., zm.1871r.), do którego należała między innymi posiadłość w pobliskich Głębowicach (Glumbowitz, Kreis Wohlau). Pełnomocnikiem hrabiny Agnes von Pourtalès był zresztą dyrektor Schroth z Głębowic (in Glumbowitz Kreis Wohlau). Bezpośrednio opiekę nad folwarkiem sprawował inspektor Bartsch. Po śmierci hrabiny w 1909 roku majątek w Ligocie Strupińskiej należał do jej spadkobierców. Sprawy spadkowe zostały rozstrzygnięte przed 1912 rokiem. Ostatecznie posiadłość otrzymała księżna Asta Eugenie von Putbus (ur.1860r., zm.1934r.), bratanica hrabiny Agnes, i jej małżonek Carl von Riepenhausen (ur.1852r., zm.1929r.). Carl von Riepenhausen jako właściciel dóbr Ligota Strupińska został wymieniony po raz ostatni w księdze adresowej z 1917 roku. Przed 1921 rokiem majątek nabył baron Arnulf von Gillern. Posiadłość należała do niego przynajmniej do 1937 roku, a być może do końca drugiej wojny światowej. W 1937 roku powierzchnia dóbr wynosiła 406ha, w tym 174ha pól uprawnych, 58ha łąk, 125ha lasów, 25ha stawów, 18ha parku, dróg i podwórzy gospodarczych. W latach 1921-1937 folwarkiem zarządzał inspektor Wolnik. W 1945 roku majątek przejęło państwo polskie. Folwark i pałac zostały przekazane w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu w Piotrkowicach. Przedsiębiorstwo zamieniło rezydencję w wielorodzinny budynek mieszkalny. W latach osiemdziesiątych XX wieku pałac nieco zaniedbany, był już tylko częściowo zamieszkany. Po likwidacji PGR-u Piotrkowice w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia majątek znalazł się w gestii rządowych agend: Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa i od 1999 roku Agencji Nieruchomości Rolnych. Obecnie pałac jest własnością prywatną. Budynek niezamieszkały, zabezpieczony przed wejściem. Można go zobaczyć tylko z zewnątrz.
Pałac
O pałacu i folwarku w Ligocie Strupińskiej wspomina już źródło z 1845 roku. Obecnie istniejące neobarokowa rezydencja została wzniesiona być może z wykorzystaniem murów tej starszej siedziby pod koniec XIX wieku. Takie datowanie budynku wskazywałoby jako zleceniodawcę hrabinę Agnes von Pourtalès. Pałac jest murowany z cegły, potynkowany, założony na nietypowym dla neobaroku planie nieregularnego czworoboku, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty dachem mansardowym z lukarnami. Układ elewacji pałacu jest również rzadko spotykany. Fasada (elewacja zachodnia) jest zaledwie dwuosiowa. Główne wejście umieszczone jest asymetrycznie w niewielkim parterowym ganku zwieńczonym balkonem. W narożniku północno-zachodnim znajduje się okrągła trzykondygnacyjna wieża nakryta hełmem cebulastym. Najbardziej efektowną elewacją pałacu jest elewacja ogrodowa (północna). Z jednej strony flankuje ją wspomniana wieża, z drugiej ryzalit z parterową dobudówką podtrzymującą balkon. Wejście od strony ogrodu poprzedzone jest znacznym tarasem. Elewacje pałacu zachowały wiele ozdobnych detali, m.in. boniowane lizeny w narożnikach oraz okna o obramieniach uszatych z kluczem. Głównym architektonicznym atutem budynku jest jednak przede wszystkim jego interesująca rozczłonkowana bryła. Niedostępne wnętrza rozmieszczone są w trzytraktowym układzie. Jeszcze do niedawna część pomieszczeń posiadała fragmenty neobarokowego wystroju, m.in. stolarkę drzwiową. Czy elementy te przetrwały do dziś nie sposób stwierdzić. Pałac otacza rozległy kilkuhektarowy park w typie angielskim. Na południowy-wschód od rezydencji położone są zabudowania mieszkalne i gospodarcze dawnego folwarku.
Zabytki w Ligocie Strupińskiej
Do rejestru zabytków w Ligocie Strupińskiej wpisano zespół pałacowy: pałac, obecnie nr 22 (19.12.1988r., nr rej.: 597/W) i park leśny (24.05.1978r., nr rej.: 404/W). W ewidencji zabytków znajdują się również budynki mieszkalne i gospodarcze dawnego folwarku (nr 24-28).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Ligoty Strupińskiej jest bardzo trudny. W miejscowości zatrzymują się rzadko kursujące autobusy PKS z Wołowa. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ i dalej DK5 w stronę Poznania. Za miejscowością Prusice z tej ostatniej trasy należy skręcić w lewo w drogę do Krościny Małej. Z Krościny Małej trzeba wyjechać lokalną drogą prowadzącą przez Jagoszyce i Chodlewko do miejscowości Borówek, gdzie należy skierować się w prawo DK342. Ta ostatnia trasa prowadzi do Strupiny. Ze Strupiny do Ligoty Strupińskiej można dotrzeć lokalną drogą. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 225km. Pałac otoczony rozległym parkiem położony jest w północno-zachodniej części Ligoty Strupińskiej, na prawo od drogi do Pawłoszewa. W pobliżu znajdują się zabudowania gospodarcze dawnego folwarku, przy których można zaparkować samochód.
Damian Dąbrowski,
Kwiecień 2013 r.
