Powiat trzebnicki, gmina Oborniki Śląskie
(nazwa niemiecka: Karoschke, w latach 1937-1945 Lindenwaldau, Kreis Trebnitz)
Rys historyczny i stan obecny:
W 1503 roku właścicielem Kuraszkowa był Simon Razbar. W 1550 roku majątek w miejscowości należał do Buntscha von Razbara. Następnie w latach 1617-1624 i ponownie w 1662 roku w wiosce wzmiankowano Friedricha von Kaltreuta. Przejściowo około 1656 roku posiadłość należała do Johanna Lorenza von Trauwitza. W pierwszej połowie osiemnastego stulecia Kuraszków przeszedł w ręce rodu von Seidlitz. W 1720 roku właścicielem dóbr był Seiffert Christian von Seidlitz. Od 1762 roku przynajmniej do 1785 roku majątek należał do Pana Christiana Adolpha von Seidlitz, pełniącego m.in. funkcję starosty. W 1785 roku w Kuraszkowie wzmiankowano siedzibę pańską, folwark, ewangelicki kościół, probostwo, budynek szkolny, trzy młyny wodne, dwa wiatraki, 44 gospodarstwa zagrodnicze i 6 gospodarstw chałupniczych. Miejscowość liczyła 305 mieszkańców. W 1830 roku właścicielem majątku w Kuraszkowie był kupiec Daniel Langner. W wiosce znajdował się pałac, folwark, 73 domy, ewangelicki kościół, ewangelicka szkoła, młyn wodny, dwa wiatraki. W Kuraszkowie mieszkało 421 osób, w tym 37 wyznania katolickiego. Katolicy należeli do kościoła w Prusicach (Prausnitz). W 1845 roku kupiec Daniel Langner w dalszym ciągu był właścicielem dóbr w Kuraszkowie. W opisie miejscowości wspomniano o pałacu, folwarku, 58 domach, ewangelickim kościele parafialnym, szkole ewangelickiej, trzech młynach, dwóch wiatrakach, browarze i gorzelni. Część osady nazywano Neu Karoschke. Było w niej 13 domów, zamieszkałych przez 71 osób, z tego 4 wyznania katolickiego. W sumie Kuraszków liczył 401 mieszkańców, w tym 44 katolików. Przed 1856 rokiem majątek w Kuraszkowie nabył Heinrich Wilhelm Ferdinand von Salisch (ur.1812r., zm.1889r.) z Kosinowa (in Koschnöwe). W 1886 roku dobra rycerskie Kuraszków (Karoschke Rittergut) liczyły 490ha, w tym 328ha pól uprawnych, 32ha łąk, 3ha pastwisk, 114ha lasów, 13ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarku hodowano 23 konie, 73 sztuki bydła rogatego, w tym 32 krowy, 1000 owiec, 15 świń. Gospodarstwo prowadził inspektor Wuttge. W 1889 roku włości w Kosinowie i Kuraszkowie odziedziczył Rudolf von Salisch (ur.1859r., zm.1917r.), syn Heinricha i Eugenie z domu von Frankenberg und Ludwigsdorff (ur.1834r., zm.1894r.). W 1917 roku majątek w Kuraszkowie z gruntami dziedzicznych sołectw w Piekarach (Beckern) i Świerzowie (Würzen) miał powierzchnię 636ha, w tym 460ha pól uprawnych, 52ha łąk, 120ha lasów, 4ha dróg i podwórzy gospodarczych. Funkcję kuratora pełnił major w stanie spoczynku Wilhelm von Prittwitz und Gaffron z Mienic (auf Mühnitz, Kreis Trebnitz). Gospodarstwo oddano w dzierżawę R. Schreiberowi. W 1917 roku po śmierci Rudolfa von Salisch posiadłość w Kuraszkowie odziedziczyła jego siostra Pani kapitanowa Helene Körner (ur.1866r., zm.1940r.). W 1926 roku dobra o powierzchni 541,3ha (334,8ha pól uprawnych, 42,9ha łąk, 27ha pastwisk, 0,6ha stawów, 120,4ha lasów, 6,9ha dróg, 8,7ha ogrodu i podwórzy gospodarczych) w dalszym ciągu dzierżawił Oberamtmann Richard Schreiber z Wrocławia. W 1930 roku majątek należał do starosty Gotthilfa von Salisch z Kraskowa (auf Kratzkau), a dzierżawcą była wdowa Pani Margarete Schreiber, z domu Schendel. Pomiędzy 1930 a 1937 rokiem dobra rycerskie w Kuraszkowie wykupiła i rozparcelowała Śląska Spółka Ziemska. Po drugiej wojnie światowej pałac w Kuraszkowie przejęły władze polskie. Budynek został przekazany w zarząd Kuratorium Oświaty we Wrocławiu. Przez wiele lat funkcjonowała w nim szkoła. Od 1974 roku do dziś zabytek wykorzystywany jest jako schronisko. Ze względu na pełnione funkcje możliwości zwiedzania wnętrz są ograniczone. Nie ma natomiast żadnego problemu z zobaczeniem budynku z zewnątrz i pospacerowaniem po otaczającym go parku. We wnętrzach zabytku można również przenocować. Szczegółowe informacje na oficjalnej stronie obiektu:
http://www.kuraszkow.9com.pl/ (dostęp 18.02.2014r.)
Pałac
Siedzibę szlachecką w Kuraszkowie wzmiankowano już w 1785 roku. Obecnie istniejący pałac prawdopodobnie został wzniesiony w pierwszej połowie XIX wieku. Budynek murowany z cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, parterowy, z użytkowym poddaszem, nakryty dachem naczółkowym, z nowszymi oknami dachowymi. Fasada (elewacja zachodnia) sześcioosiowa, z centralnym dwukondygnacyjnym, pozornym ryzalitem. Główne wejście umieszczone w poprzedzonym schodami, niewielkim ganku filarowym, podtrzymującym balkon. Elewacja tylna również sześcioosiowa, z wydatnym dwuosiowym ryzalitem. W elewacji bocznej północnej dodatkowe wejście do budynku, a w elewacji południowej parterowa pięcioboczna dobudówka. Skromną dekorację architektoniczną rezydencji tworzą opaski wokół otworów okiennych z trójkątnymi i odcinkowymi nadokiennikami. Wyremontowany i dobrze utrzymany zabytek otacza zadbany park. Na północ od rezydencji przy ulicy Bocznej i Jesionowej wznoszą się zabudowania dawnego folwarku. Adres schroniska: ulica Turystyczna 2. Siedziba w Kuraszkowie została wpisana do ewidencji zabytków jako pałac. Biorąc pod uwagę skromny charakter budynku być może określenie go mianem dworu byłoby bardziej adekwatne.
Zabytki w Kuraszkowie
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Kuraszkowie. W ewidencji zabytków znajdują się między innymi kaplica cmentarna (obecnie mszalna), cmentarz poewangelicki, pałac (obecnie schronisko młodzieżowe), zespół folwarczny: oficyna mieszkalno-gospodarcza (nr 46), oficyna mieszkalno-gospodarcza (nr 47, 48, 49). Niestety numeracja budynków została zmieniona i dane w ewidencji zabytków nie są aktualne.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Kuraszkowa zapewniają rzadko kursujące autobusy PKS z Obornik Śląskich i Prusic. Ze względu na trudności ze znalezieniem przesiadki nie polecam tego sposobu dojazdu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ. Na tym ostatnim węźle należy zjechać na DK5 w stronę Trzebnicy, a następnie skręcić w lewo w ulicę Meliorancką, prowadzącą do ul. Pełczyńskiej, czyli trasy DK342, która niestety nie została połączona z autostradą A8 osobnym węzłem. Podróż proponuję kontynuować DK342 do Obornik Śląskich, skąd do Kuraszkowa można dostać się jadąc ulicą Prusicką. Odległość: w jedną stronę z Gliwic około 205km, z Wrocławia około 30km. Pałac i park (ul. Turystyczna) znajduje się w centrum Kuraszkowa, na wschód od głównej drogi (ul. Lipowa). Samochód można zaparkować w bezpośrednim sąsiedztwie zabytku.
Damian Dąbrowski,
Luty 2014 r.
