Powiat wołowski, gmina Wińsko
(nazwa niemiecka Kaschewen, w latach 1936-1945 Brunnwiese, Kreis Wohlau)
Zabytki w Kozowie
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Kozowie. W ewidencji zabytków znajdują się: cmentarz leśny (na pd.-zach. od wsi); zespół dworski: dwór (nr 42), dom mieszkalny (nr 39), park dworski (relikt).
Miejscowość należała m.in. do przedstawicieli rodów von Winterfeld i von Mannstein (1787r.). W opisie Kozowa z 1787 roku wymieniono folwark. W 1830 roku właścicielem dóbr w Kozowie był baron von Tschammer. W miejscowości wzmiankowano pałac i dwa folwarki. W 1839 roku majątek za 43600 talarów reńskich nabył K. W. Wittich. Pozostał właścicielem włości przynajmniej do 1845 roku. W opisie Kozowa z tego roku wymieniono pałac i dwa folwarki. W 1872 roku właścicielem dóbr był Ernst von Littmann. Z kolei w 1894 roku włości należały do spadkobierców von Littmanna (in Rostock). Generalnym pełnomocnikiem do spraw majątku o powierzchni 407ha (w tym 2ha stawów, 23ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków) był rotmistrz w stanie spoczynku Pressentin. W 1912 roku właścicielem dóbr był Constantin von Rakowski. Majątek liczył 408ha, z tego 2ha stawów, 2ha parku, 1ha ogrodu, 18ha dróg i podwórzy gospodarczych. Przed 1937 rokiem dobra rycerskie zostały rozparcelowane przez spółkę Schlesischen Landgesellschaft Breslau. Właścicielką resztówki (Restgut) o powierzchni 88,11ha była Pani Irmgard von Rakowski. Po zakończeniu drugiej wojny światowej jej majątek przejęło państwo polskie. W dworze urządzono szkołę, która funkcjonowała przez kolejne kilkadziesiąt lat. Następnie dawną rezydencję zmieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny. W latach 1997-1998 przeprowadzono remont i przebudowę. Obecnie zabytek nadal pełni funkcje mieszkalne. Niestety pozbawiony jest cech stylowych i charakterystycznej wieży widocznej na poniższej widokówce. Budynek można zobaczyć z zewnątrz.
Dwór w Kozowie na przedwojennej widokówce
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/828488,foto.html (dostęp: 4.03.2016r.)
Dwór w Kozowie wzmiankowano w 1830 roku, jednak prawdopodobnie rezydencja została wzniesiona już w XVIII wieku. Budynek murowany, potynkowany, podpiwniczony, założony na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, nakryty czterospadowym dachem łamanym. Fasada (elewacja wschodnia) siedmioosiowa z centralnym głównym wejściem, umieszczonym w przyziemiu reliktu wieży, rozebranej po 1945 roku. Elewacja ogrodowa ośmioosiowa. W elewacji bocznej północnej umieszczono dodatkowe wejście. Elewacje uproszczone w wyniku kolejnych remontów przeprowadzanych po zakończeniu drugiej wojny światowej. Zachowały wydatny gzyms wieńczący i fragmenty gzymsu między kondygnacjami (od południa). Na wschód od dworu rozciąga się dawny dziedziniec gospodarczy, częściowo otoczony przez zabudowania pofolwarczne. Od zachodu do rezydencji przylega park.
Kozowo znajduje się nieco ponad 20 kilometrów na północny-zachód od Wołowa. Z miasta najlepiej wyjechać DK338 prowadzącą do Wińska. Następnie w Wińsku trzeba skręcić w lewo w ulicę Piłsudskiego. Po opuszczeniu miejscowości podróż należy kontynuować lokalną drogą przebiegającą przez Węgrzce. Dwór z parkiem i folwarkiem znajdują się w centrum Kozowa, na północ od drogi Węgrzce – Gryżyce. Samochód można zaparkować na dawnym dziedzińcu gospodarczym, w bezpośrednim sąsiedztwie dworu.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2016r.
