Powiat wołowski, gmina Wołów
(nazwa niemiecka Polgsen, Kreis Wohlau)
Zabytki w Pełczynie
Do rejestru zabytków w Pełczynie wpisano kościół filialny p.w. św. Teresy od Dzieciątka Jezus, mur./szach./drewn., XVII w., XVIII w., nr rej.: A/2669/1184 z 10.12.1964r.; park pałacowy, z ok. 1860r., nr rej.: A/2601/471/W z 29.11.1980r. W ewidencji zabytków znajduje się m.in. zespół folwarczny: oficyna (dom mieszkalny nr 63-64), oficyna (obecnie biblioteka nr 63-64), oficyna, transformator, budynek ujęcia wody (koło nr 63-64), brama na majdan, most w parku, grobowiec rodziny na skraju parku.
Majątek w Pełczynie należał m.in. do rodziny von Mutschelnitz, von Nostitz, von der Goltz, von Birkhahn, Müller, Petschelt, Borrmann, Anspach.
Do dziś z majątku Pełczyn Dolny pozostała część zabudowań mieszkalnych i gospodarczych. Obecnie wspomniane budynki noszą numery 25, 26 i 27. W Internecie można znaleźć informację, że budynek nr 26 to dawny dwór. Nie potwierdzają tej wiadomości żadne źródła historyczne. Obiekt nie został zamieszczony na żadnej widokówce wykonanej przed 1945 rokiem. Budynek nie posiada cech dworski i nie jest wpisany nawet do ewidencji zabytków. Historia majątku Pełczyn Dolny związanego z dobrami w Pełczynie Górnym i Straszowicach (w obydwu były siedziby szlacheckie) sugeruje, że znajdował się w nim tylko folwark zarządzany przez inspektora.
Zdjęcia dawnego majątku Pełczyn Dolny, kościoła, nieczynnego cmentarza oraz pomnika poświęconego ofiarom pierwszej wojny światowej
Dalsze losy dóbr Pełczyn Górny
Po zakończeniu drugiej wojny światowej posiadłość przejęło państwo polskie. Folwark wraz z rezydencją znalazły się pod zarządem Państwowego Gospodarstwa Rolnego Wołów. Pałac po 1945 roku nie był użytkowany. Opuszczony i zrujnowany budynek jeszcze w 1969 roku posiadał dach. W kolejnych latach obiekt został rozebrany. Obecnie z majątku Pełczyn Górny pozostał przede wszystkim rozległy park. Niewielkie wzniesienie w parku tworzą niedostępne piwnice oraz gruz ze ścian i stropów pałacu. W pobliżu parku zachowało się kilka zaniedbanych budynków pofolwarcznych.
Pałac w Pełczynie Górnym na przedwojennych widokówkach
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/3525657,foto.html?idEntity=506569 (dostęp: 15.07.2016r.)
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/5653179,foto.html?idEntity=506569 (dostęp: 15.07.2016r.)
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/4194481,foto.html?idEntity=506569 (dostęp: 15.07.2016r.)
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/5185145,foto.html?idEntity=506569 (dostęp: 15.07.2016r.)
Historia obszernej siedziby szlacheckiej w Pełczynie Górnym jest prawie nieznana. Rezydencję wzmiankowano w źródłach z 1787, 1830 i 1845 roku. Prawdopodobnie barokowy pałac został wzniesiony w osiemnastym stuleciu w miejscu wcześniejszego dworu. Dzięki widokówkom sprzed 1945 roku można krótko przedstawić wygląd obiektu. Nieistniejąca rezydencja była budynkiem murowanym, potynkowanym, założonym na planie prostokąta, podpiwniczonym, częściowo dwu- a częściowo trzykondygnacyjnym, z użytkowym poddaszem, nakrytym dachem czterospadowym z powiekami. Pałac składał się z ośmioosiowego korpusu i trzyosiowej niższej dobudówki. Jedna z elewacji bocznych była dwuosiowa. Elewacje budynku posiadały podziały ramowe, wykonane za pomocą gzymsów i lizen, z których część była boniowana. Pałac ozdabiały także obramienia otworów okiennych. Dzięki zarządzającym majątkiem po drugiej wojnie światowej z pięknej rezydencji pozostała do dziś tylko sterta gruzu zarośnięta samosiejkami.
Pełczyn znajduje się około 8 kilometrów na północny-wschód od Wołowa. Z miasta powiatowego należy wyjechać DK339 (ul. Rawicka) w kierunku Strupiny. Trasa ta prowadzi przez Pełczyn. Dawny Pełczyn Dolny położony jest na zachodnim krańcu miejscowości, na lewo od DK339. Zabudowania pofolwarczne znajdują się w pobliżu kościoła filialnego p.w. św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Dawny majątek Pełczyn Górny znajduje się we wschodniej części obecnej wioski, w bezpośrednim sąsiedztwie wspomnianej drogi. Samochód można zaparkować przy zabudowaniach pofolwarcznych.
Damian Dąbrowski,
Lipiec 2016r.