Powiat wrocławski, gmina Kobierzyce

(nazwa niemiecka: Gross Sägewitz, Segen w latach 1937-1945, Kreis Breslau)

 

Rys historyczny i stan obecny:

Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w 1274 r. jako Zolnig, następnie w 1352r. – Zelun, w 1362r. – Salun i w 1396r. – Segitz. W pierwszej połowie XV wieku połączono wioski Solna i Oporzyce. Od około 1614 do 1644 roku właścicielem dóbr był Heinrich von Heugel. W 1795 roku właścicielem Solnej był von Dobschütz. W wiosce znajdował się dwór, folwark. Solna liczyła 180 mieszkańców. W 1830 roku majątek należał do spadkobierców Pana von Eisenhardt`a. W Solnej było 36 domów, zamieszkanych przez 202 osoby, w tym 2 wyznania katolickiego. W 1843 roku posiadłość od dziedziców rotmistrza von Itzenplitz kupił były biskup wrocławski (w latach 1835-1840) Leopold von Sedlnitzky (ur.1787r., zm.1871r.). Według różnych źródeł w 1850 lub w 1853 roku hrabia Karl Philipp von Harrach (ur.1795r., zm.1878r.) odkupił od Leopolda von Sedlnitzky`ego majątek w Solnej. Pierwszą małżonką Karla Philippa była Maria Theresia (ur.1810r., zm.1834r.) z domu von Sedlnitzky, bratanica biskupa wrocławskiego. Następnie w 1869 roku Karl Philipp von Harrach sprzedał posiadłość swojemu synowi z drugiego małżeństwa Leopoldowi von Harrach (ur.1839r., zm.1916r.). W 1886 roku majątek w Solnej liczył 261ha, w tym 230ha pól uprawnych, 15ha łąk, 9ha lasów, 7ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarku hodowano konie, bydło i 750 sztuk owiec. W 1912 roku gospodarstwem zarządzał administrator A. Brecht. Powierzchnia dóbr wynosiła 369ha, w tym 320ha pól uprawnych, 17ha łąk, 13ha lasów, 3ha parku, 4ha ogrodu, 2ha stawów, 10ha dróg, podwórzy gospodarczych, nieużytków. Po bezpotomnej śmierci Leopolda von Harracha w 1916 roku dobra w spadku otrzymał wnuk jego brata Ernesta (ur.1845r., zm.1896r.), Günther von Harrach (ur.1908r., zm.1969r.). Nowy właściciel był małoletni i opiekę nad posiadłością sprawował jego ojciec hrabia Manfred von Harrach (ur.1878r., zm.1924r.) z Krzeczyna Małego (Klein Krichen, Kreis Lüben). Po śmierci męża w 1924r. opiekunką majątku syna została hrabina Anna Bertha Ottilie Erna Magdalene von Rohr z domu von Wahlen-Jürgass (ur.1881r., zm.1945r.). W 1926 i 1930 roku folwarkiem zarządzał administrator Adolf Saul. W 1937 roku Günther von Harrach już samodzielnie władał posiadłością. Powierzchnia dóbr w Solnej wynosiła 369ha, 320ha pól uprawnych, 17ha łąk, 13ha lasów, 3ha parku, 4ha ogrodu, 2ha stawów, 10ha dróg, podwórzy gospodarczych i nieużytków. Po drugiej wojnie światowej majątek przejęło państwo polskie. Rezydencja wraz z folwarkiem została przekazana w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Następnie w latach sześćdziesiątych dwudziestego stulecia przedsiębiorstwo przekształcono w Stację Hodowli Roślin Solna. Od lat dziewięćdziesiątych majątek pozostaje własnością rządowych agend: Agencji Własności Rolnej Skarbu Państw i jej następczyni Agencji Nieruchomości Rolnych.

 

Ruiny dworu

Pierwsza rezydencja w Solnej prawdopodobnie powstała już w średniowieczu. Około 1614 roku dla Heinricha von Heugla wzniesiono renesansowy dwór nawodny. Siedzibę powiększono i przekształcono w stylu barokowym w pierwszym ćwierćwieczu XVIII wieku. Dwór był jeszcze remontowany w 1900 roku, natomiast w kolejnych latach został zaniedbany. Być może po bezpotomnej śmierci Leopolda von Harrach w 1916 roku i przejęciu majątku przez linię rodziny z Krzeczyna Małego budynek opuszczono. W każdym razie już w 1940 roku był w złym stanie technicznym. Kolejne zniszczenia miały miejsce w 1945 roku. W 1958 roku stan zachowania budynku oceniano na 20%. W kolejnych dekadach zniszczenia postępowały. Obecnie z renesansowego dworu pozostały piwnice, fragmenty ścian przyziemia i ośmioboczna narożna wieża. Dwór był murowany z kamienia i cegły, potynkowany, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, z wysokimi szczytami.

 

Pałac

Nowa siedziba została wybudowana w Solnej za rządów Leopolda von Sedlnitzky`ego około połowy XIX wieku. Pałac przekształcono po drugiej wojnie światowej kiedy to został zamieniony w wielorodzinny budynek mieszkalny. Zabytek murowany, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, nakryty płaskim dachem pulpitowym. Fasada pięcioosiowa, z centralnym głównym wejściem. W elewacji ogrodowej wydatny taras. Przy jednej z elewacji bocznych kwadratowa wieża, będąca dominantą obiektu. Elewacje obecnie zachowały skromne dekoracje w postaci kordonowego gzymsu między kondygnacjami i prostych nadokienników. Do pałacu przylega zaniedbany park, w nim ruiny opisanego powyżej dworu. W pobliżu zachowane zabudowania mieszkalne i gospodarcze dawnego folwarku.

 

Zabytki w Solnej

Do rejestru zabytków w Solnej wpisano zespół dworski: ruinę dworu (22.08.1966r., nr rej.: 1809) i park (31.01.1984r., nr rej.: 545/W). W ewidencji zabytków znalazły się również: pałac (ul. Krucza 10b), budynki mieszkalno-gospodarcze (ul. Krucza 10c, 10d), stodoła, spichlerz i stajnia.

 

Informacje praktyczne i dojazd

Dojazd komunikacją publiczną do Solnej zapewniają autobusy linii 862 kursujące z przystanku Wrocław Dworzec Główny PKP przez Bielany Wrocławskie, Kobierzyce. Ze względu na możliwość znalezienia przesiadki polecam dojazd przez Wrocław. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wrocław Południe, następnie trasami S8 i DK8 w kierunku Kłodzka. Za Kobierzycami z DK8 najlepiej skręcić w prawo w DK346 prowadzącą do Wierzbic. W centrum Wierzbic z DK346 trzeba skręcić w lewo w lokalną drogę do Solnej (ul. Lipowa). Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 185km. Zespół dworski (ul. Krucza 10) znajduje się w południowej części Solnej, na lewo od głównej drogi (ul. Krucza). Na miejscu nie ma dobrego parkingu, samochód trzeba zostawić na poboczu drogi.

 

Damian Dąbrowski,

Lipiec 2013 r.

 

Joomla templates by a4joomla