Powiat oświęcimski, gmina Chełmek
Rys historyczny i stan obecny:
Początki miejscowości sięgają co najmniej połowy XIV w. Pierwsza informacja źródłowa o Bobrku pochodzi z 1390 r. Wynika z niej, że wioska wraz z zamkiem była własnością Mikołaja Strzały. Na początku XV w. majątek należał do wojewody łęczyckiego, Jana Ligęzy herbu Półkozic. W rękach Ligęzów dobra bobrkowskie pozostały do 1617 r. Po bezpotomnej śmierci Mikołaja Spytka Ligęzy majątek przejął Andrzej Samuel Dębiński. Nie posiadał on męskiego potomka i Bobrek po nim odziedziczyła jego wnuczka Katarzyna z domu Komorowska. Następnie Konstancja Komorowska, jej bratanica, wniosła majątek w wianie Janowi Wielopolskiemu. Posiadłość należała do rodziny Wielopolskich do około 1830 r. W czasie ich rządów zamek uszkodzony podczas walk ze Szwedami w XVII w. długi czas pozostawał niezagospodarowany, dopiero pod koniec osiemnastego stulecia przeprowadzono odbudowę warowni. Odnowiony zamek nie spełniał jednak oczekiwań Barbary Wielopolskiej i Kazimierza Potulickiego, właścicieli majątku od około 1830 r. Jeszcze w pierwszej połowie XIX w. został rozebrany i na jego piwnicach wybudowano nowy klasycystyczny pałac. Rezydencja w Bobrku pozostała w rękach Potulickich do 1877 r., następnie należała do Ogińskich i Sapiehów. Ostatni właściciel pałacu, książę Adam Sapieha, opuścił go w sierpniu 1939 r. Następnie budynek przejęły niemieckie władze okupacyjne i urządziły w nim siedzibę żandarmerii. Po drugiej wojnie światowej majątek Sapiehów został upaństwowiony, część posiadłości rozparcelowano między chłopów, część przekazano Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej, a w pałacu ulokowano szkołę specjalną. Budynek przez długi czas pełnił funkcje oświatowe, po szkole specjalnej funkcjonowała w nim szkoła podstawowa, następnie przedszkole. Z biegiem lat pałac wykorzystywano na coraz to dziwniejsze cele, działała w nim m.in. masarnia… Zaniedbany zabytek powoli niszczał. W 1979 r. w budynku wybuchł pożar niszcząc jego zachodnią część. W kilka lat później przeprowadzono prace remontowe, które skończyły się jednak na nakryciu pałacu nowym dachem. Niezagospodarowany pałac w latach 90-tych XX w. powoli zamieniał się w ruinę. Wreszcie w 2002 r. gmina sprzedała go wraz z parkiem Ziyad Raoofowi, obywatelowi polskiemu pochodzenia kurdyjskiego. Nowy właściciel zapowiadał odnowienie zabytku na ośrodek hotelowo – konferencyjny. Ośrodek miał być gotowy do 2006 r., niestety uporządkowano tylko teren wokół pałacu i wstrzymano dalsze prace. Roboty budowlane ruszyły dopiero w drugiej połowie 2009 r., kiedy to zdjęto z budynku zniszczony dach. Pozostaje mieć nadzieję, że tym razem remont zostanie doprowadzony do końca.
Pałac w Bobrku to budynek eklektyczny, wzniesiony w pierwszej połowie XIX w. w stylu klasycystycznym, przebudowany na początku XX w., z dodaniem elementów neobarokowych. Murowany z cegły, pierwotnie potynkowany, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, dwukondygnacjowy, nakryty był wysokim dachem czterospadowym. Fasada (elewacja południowa) dwunastoosiowa, z trzema ryzalitami, zwieńczonymi neobarokowymi szczytami. W środkowym ryzalicie, na osi budynku, główne wejście. Elewacja ogrodowa powtarza układ fasady, jedyną różnicą jest wydatny półkolisty ryzalit środkowy. Pałac ozdabiało boniowanie pasowe przyziemia, obramowania otworów okiennych, wydatne gzymsy gurtowe i dwukondygnacjowe galerie w elewacji frontowej. Obecnie, po zrzuceniu tynków, budynek nie posiada żadnych zdobień. Układ wnętrz jedno- i dwutraktowy, z centralnie umieszczoną sienią z klatką schodową, w przedłużeniu której urządzono salon. Obecnie nie ma śladu po nakrywających pomieszczenia sufitach z fasetami i stropach belkowych. Prawdopodobnie nie zachowały się również dwubiegowe schody drewniane. Budynek w trakcie prac remontowych. Teren wokół ogrodzony, nie ma możliwości zwiedzania, można go zobaczyć tylko z większej odległości.
Obok pałacu murowana, parterowa oficyna, pochodząca prawdopodobnie z początku XX w. Dawną rezydencję otacza rozległy park krajobrazowy z cennymi okazami starodrzewu. Na południowy – wschód od parku znajdują się pochodzące z XVIII i XIX w. zabudowania gospodarcze, wzniesione wokół prostokątnego dziedzińca.
Do rejestru zabytków sztuki w Bobrku wpisano: zespół kościoła parafialnego p.w. Świętej Trójcy - nr rej.: A-746 z 20.03.2001 r., zespół pałacowy (pałac, oficyna, park) – nr rej.: A-311 z 20.10.1971 r. i A-361/78 z 17.10.1978 r., spichrz folwarczny, drewniany – nr rej.: A-312 z 20.10.1971 r. i A-362/78 z 17.10.1978 r.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Bobrka jest możliwy, ale nie należy do najłatwiejszych. W miejscowości zatrzymują się PKS-y kursujące między Krakowem i Oświęcimiem. Bobrek leży blisko Oświęcimia, dlatego warto wybrać dojazd przez to miasto. Likwidacja licznych kursów pociągów z Katowic do Oświęcimia, komplikuje ten etap wycieczki. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 44 przez Tychy do Oświęcimia, a następnie DK 933 w stronę Libiąża. Bobrek leży przy tej trasie, w centrum miejscowości należy skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą do zabudowań dawnego folwarku i parku z pałacem. Odległość: w jedną stronę mniej niż 60 km. Na miejscu samochód najlepiej zaparkować przy sklepie znajdującym się naprzeciw wjazdu do parku.
Damian Dąbrowski,
Lipiec 2010 r.
