Powiat głubczycki, gmina Kietrz
(nazwa niemiecka: Liptin, Kreis Leobschütz)
Rys historyczny i stan obecny
W 1262 roku Ulryk von Hohenbuch sprzedał wieś Lubotyń wójtowi Heinrichowi z Osoblahy. W 1280 roku właścicielami Lubotynia byli bracia Henryk i Gotfryd von Nemse. W 1455 roku miejscowość należała do Hansa Oweski. Jako kolejnych posiadaczy majątku wzmiankowano: w 1570 roku braci Krawarskich, w 1580 roku Jerzego Rottenberga von Drslaw, w 1622 roku burgrabiego von Dohna, w 1687 roku Franciszka von Schrattenbacha, w 1725 roku barona von Poppen. W 1776 dzięki małżeństwu z wnuczką barona von Poppen dobra w Lubotyniu objął hrabia von Sobeck. Następnie właścicielem został syn wspomnianej pary Jan Karol Antoni hrabia von Sobeck. Poważnie zaniedbany majątek został nabyty na licytacji w 1828 roku przez Karola Macieja Gabryela von Rudzińskiego (ur.1784r., zm.1865r.) za 38 627 talarów. Dobra liczyły około 1500 mórg żyznej ziemi oraz około 300 mórg lasów, łąk i stawów. Karol Maciej Rudziński uporządkował posiadłość i rozwinął gospodarstwo. Za jego rządów wzniesiono nowe folwarki nazwane Karlshof i Konstanzenhof. W majątku powstały także gorzelnia i browar, powiększono młyn. Rozbudowana została także rezydencja w samym Lubotyniu. Dwór otoczono pięknym parkiem, w pobliżu którego założono bażanciarnię. Majątek rozwijał się między innymi dzięki fachowej hodowli owiec, których liczbę szacowano na ponad 2100 sztuk. W 1850 roku Karol Maciej Gabryel Rudziński otrzymał dekret z potwierdzeniem szlachectwa. Z małżeństwa z Antoniną Heintz (ur.1793r., zm.1816r.) doczekał się czterech synów. Po przedwczesnej śmierci pierwszej żony w 1829 roku ożenił się ponownie z Konstancją Hilvety (ur.1807r., zm.1895r.). Z drugiego małżeństwa na świat przyszło sześcioro dzieci. W 1865 roku po śmierci Karola Macieja Gabryela Rudzińskiego nastąpił podział jego rozległego majątku. Posiadłość w Lubotyniu, dwa lata później, wdowa Konstancja Hilveta przekazała synowi Alfredowi (ur.1836r., zm.1895r.), w zamian otrzymała willę w miejscowości Kravaře. W tym samym roku Alfred Rudziński ożenił się z Priską Mariassy de Markus et Batizfalva (ur.1838r., zm.1907r.). Z małżeństwa narodziło się 6 synów i 3 córki. Kolejnym właścicielem dóbr Lubotyń został młodszy syn Albin Rudziński (ur.1876r., zm.1914r.). Według księgi adresowej z 1917 roku dobra rycerskie Lubotyń z folwarkiem Karlshof miały powierzchnię 397,6ha, w tym 303,2ha pól uprawnych, 25,6ha łąk, 22,3ha lasów, 5ha pastwisk, 4,6ha stawów, 5ha parku, 0,5ha ogrodu, 22,9ha dróg i podwórzy gospodarczych. Po śmierci Albina Rudzińskiego włości otrzymała w spadku wdowa po nim Pani Ilona z domu Urbán de Behárfalva (ur.1885r.). W 1930 roku dobra Lubotyń z folwarkiem Karlshof należały w dalszym ciągu do Pani Ilony Rudzińskiej z domu Urbán de Behárfalva, natomiast folwark Konstanzenhof (74,25ha) przynajmniej od 1921 roku był już własnością Pana Martina Jüttnera. Według księgi adresowej z 1937 roku majątek Lubotyń z folwarkiem Karlshof należał do Heinricha Wübbe. Włości liczyły 360,5ha, w tym 285ha pól uprawnych, 18ha łąk, 20ha lasów, 5ha pastwisk, 4,6ha stawów, 4ha parku, 1ha ogrodu, 22,9ha dróg i podwórzy gospodarczych. Folwark Konstanzenhof w rękach Martina Jüttnera pozostał do 1932 roku. Następnie posiadłość nabył August Englisch. W 1937 roku właścicielem dóbr o powierzchni 61,1ha pozostawał August Englisch. Po zakończeniu drugiej wojny światowej obydwa majątki przejęło państwo polskie. Grunty przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Po upadku PGR-u zabudowania znalazły się w gestii Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Obecnie folwark w Lubotyniu należy do Agencji Nieruchomości Rolnych i wchodzi w skład Kombinatu Rolnego Kietrz Sp. z o.o. jako Ferma Lubotyń. Folwark Konstanzenhof został porzucony i doprowadzony do ruiny. Obecnie z jego zabudowań pozostały tylko ruiny rezydencji.
Nieistniejący dwór
Prawdopodobnie już w średniowieczu w Lubotyniu znajdował się zamek. Warownia znajdowała się na wzgórzu na południe od miejscowości. Kolejną rezydencję wzniesiono w Lubotyniu na północ od plebanii. W 1837 roku Karol von Rudziński wybudował w jej miejscu nowy dwór. Był to budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie wydłużonego prostokąta, dwukondygnacyjny, nakryty dachem dwuspadowym z powiekami. Elewacje posiadały podziały ramowe. Okna drugiej kondygnacji ozdabiały nadokienniki a pod nimi znajdowały się płyciny. W jednej z elewacji bocznych znajdowały się schody tarasowe.
Źródło: Katarzyna Maler, „ Zamki, pałace, dwory na ziemi głubczyckiej i ich właściciele. Część 3”, w: Kalendarz Głubczycki 2002, s. 124.
Źródło: Władysław Rudziński, Koligacje śląskie na tle historii rodziny Rudzińskich, Warszawa 1995r., s.86.
Prawdopodobnie dwór przetrwał drugą wojnę światową bez szwanku. W nieznanych okolicznościach w czasach Polski Ludowej rezydencja rodu Rudzińskich została rozebrana. Obecnie pozostałością dawnego majątku jest park znajdujący się na wschód od kościoła oraz zabudowania pofolwarczne położone bardziej na południe. W czasach Polski Ludowej na gruntach wchodzących w skład posiadłości wzniesiono zabudowania mieszkalne dla pracowników przedsiębiorstwa rolnego.
Lubotyń folwark Konstanzenhof
Folwark został wzniesiony przez Karola Macieja Gabryela von Rudzińskiego (ur.1784r., zm.1865r.) około połowy XIX wieku. W rękach rodziny Rudzińskich majątek pozostał do drugiej dekady dwudziestego stulecia. Być może rezydencja na folwarku została zbudowana za rządów Rudzińskich. Dwór murowany z cegły, pierwotnie potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, parterowy z użytkowym poddaszem i lukarnami. Dłuższe elewacje były pięcioosiowe, elewacje boczne dwuosiowe. Elewacje ozdabiały gzymsy i nadokienniki. Rezydencję doprowadzono do ruiny po 1945 roku. Obecnie zrujnowany budynek nie jest zabezpieczony przed wejściem. Na miejscu brak jakichkolwiek informacji o stanie własnościowym obiektu, teren wokół nie został ogrodzony.
Zabytki w Lubotyniu
Do rejestru zabytków w Lubotyniu wpisano kościół filialny p.w. Narodzenia NMP, 1906r. (nr rej.: A/141/2010 z 26.01.2010r.), cmentarz kościelny, XVII w. (nr rej.: j. w.), ogrodzenie z kapliczkami wnękowymi, murowane, XVII w. (nr rej.: j. w.).
Informacje praktyczne i dojazd
Niestety dojazd komunikacją publiczną do Lubotynia nie jest możliwy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK408 w kierunku Kędzierzyna-Koźle do Sośnicowic, następnie DK921 do Rud i dalej DK919 do Raciborza. Z Raciborza najlepiej wyjechać DK416 w stronę Głubczyc. W miejscowości Kietrz z trasy DK416 należy skręcić w lewo w DK420 (ul. Mickiewicza) prowadzącą do Pilszcza. W miejscowości Dzierżysław z tej ostatniej trasy należy skręcić w prawo w lokalną drogę do Lubotynia. Zespół podworski znajduje się w południowej części miejscowości, na lewo od głównej drogi. Folwark Konstanzenhof położony jest na północ od Lubotynia. Odległość: w jedną stronę z Gliwic nieco ponad 70km. Samochód można zaparkować przed kościołem, w bezpośrednim sąsiedztwie parku, który pozostał po rezydencji Rudzińskich. W pobliże zagajnika który powstał w miejscu folwarku Konstanzenhof można dotrzeć gruntową drogą prowadzącą na północ z miejscowości Lubotyń (w kierunku Kozłówki).
Damian Dąbrowski,
Wrzesień 2015 r.