Powiat kędzierzyńsko-kozielski, gmina Pawłowiczki
(nazwa niemiecka: Militsch, Kreis Cosel)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki dziejów Milic sięgają drugiej połowy XIII w., a pierwsza wzmianka źródłowa o tej miejscowości pochodzi z 1303 r. Wioska w nieznanych okolicznościach stała się własnością rycerską i w średniowieczu należała do rodziny Larisch z Naczęsławic. W dokumencie z 1532 r. pojawia się Jan junior von Larisch, właściciel Grudyni Małej i Milic. Jeszcze w drugiej połowie XVI w. majątek należał do jego krewniaka Jerzego von Larisch. O kolejnych właścicielach Milic pozostały skromne informacje. W 1711 r. wioska należała do Jana Jerzego von Holly, przedstawiciela znanego śląskiego rodu. Barokowy dwór w Milicach prawdopodbnie został przez niego zbudowany w pierwszej połowie XVIII w. Dzieje budynku są praktycznie nie znane, być może należał on do rodziny biskupa wrocławskiego Filipa Gotarda Schaffgotscha. W 1886 roku właścicielem majątku w Milicach był porucznik Arthur Lieb. W tym czasie włości liczyły 444ha, w tym 340ha pól uprawnych, 36ha łąk, 56ha lasów, 12ha dróg i podwórzy gospodarczych. W 1937 roku dobra należały do dr Leopolda Prečana, a ich powierzchnia wynosiła 420,7ha, w tym 339,1ha pól uprawnych, 32,2ha łąk, 40,4ha lasów, 9ha parku, ogrodu, dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarku działała gorzelnia. Po drugiej wojnie światowej majątek upaństwowiono. Dawny folwark przekształcono w PGR, a w dworze zapewne umieszczono biura gospodarstwa rolnego, co mogło być przyczyną przebudowy z 1958 r., w wyniku której elewacje zostały w znacznym stopniu uproszczone.
Dwór
Barokowy dwór, w znacznym stopniu przebudowany w 1958 r.: uproszczenie elewacji, likwidacja barokowych podziałów i mansardowego dachu. Budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, dwukondygnacjowy, podpiwniczony na sklepionych piwnicach, nakryty dachem siodłowym. Fasada (elewacja południowa) siedmioosiowa z centralnie umieszczonym wejściem, którego ozdobą był portal zamknięty półkoliście z kartuszem herbowym. Nad wejściem znajdował się balkon z rokokową żelazną balustradą. Niestety zarówno portal jak i balustrada zniknęły w niejasnych okolicznościach. Elewacja ogrodowa z centralnie umieszczonym trzyosiowym niewielkim ryzalitem. Elewacje zachowały pasy boniowań w narożnikach, a fasada również po obydwu stronach wejścia. Układ wnętrz dwutraktowy, z korytarzami między traktami. Część pomieszczeń była nakryta sklepieniami kolebkowymi, kolebkowo-krzyżowymi i żaglastami, w pozostałych znajdowały się płaskie sufity. Obecnie budynek zabezpieczony przed wejściem, co uniemożliwia sprawdzenie aktualnego stanu jego wnętrz. Ogólny stan techniczny budynku jest zły, ze ścian odpada tynk, okna są zamurowane, jedynie dobry stan dachu pozwala mieć nadzieję, że dwór w Milicach przetrwa jeszcze jakiś czas. Zabytek jest własnością prywatną, właściciel od lat nie prowadzi jednak remontu i traktuje go prawdopodobnie jako swoistą lokatę kapitału.
Od północy do dworu przylegają resztki parku krajobrazowego, pomniejszonego i zabudowanego w drugiej połowie XX w. Na południe od dworu dziedziniec gospodarczy otoczony budynkami dawnego folwarku. Od strony folwarku podjazd i ogrodzenie z rzędem murowanych filarów, tworzących dwie bramy.
Dwór w Milicach w 2006 i 2009 roku
Zabytki w Milicach
W Milicach do katalogu zabytków sztuki wpisano: kościół filialny p.w. św. Marcina, nr rej.: 824/64 z 20.04.1964 r.; dwór, nr rej.: 1958/72 z 24.04.1967 r. i park, nr rej.: 181/88 z 27.08.1988 r. Niestety ochrona prawna nie uratowała dworu i parku przed znaczną dewastacją.
Informacje praktyczne i dojazd:
Do Milic można dojechać autobusem PKS kursującym kilka razy dziennie między Kędzierzynem-Koźlem a Głubczycami. Do Koźla kursują często pociągi z Gliwic. Osobom wybierającym się w drogę samochodem polecam dojazd do Grudyni Małej (DK 408 do Bierawy, później bocznymi drogami przez Cisek, Długomiłowice, Gierałtowice, Karchów, Borzysławice), gdzie należy skręcić w prawo w ulicę prowadzącą do Milic. Z Gliwic w jedną stronę około 62 km. Samochód najlepiej zostawić przy kościele w Milicach, jak najdalej od dworu.
Damian Dąbrowski,
styczeń 2009 r., aktualizacja: czerwiec 2010 r.
Przy dworze w Milicach w ciągu ostatnich dwóch lat nie prowadzono żadnych prac remontowych. Budynek w dalszym ciągu jest zabezpieczony przed wejściem. Właściciel zainteresowany jest sprzedażą zabytku.
Aktualizacja: Damian Dąbrowski,
Październik 2011r.
Dwór w Milicach w 2011r.
