Powiat kędzierzyńsko-kozielski, gmina Reńska Wieś
(nazwa niemiecka: Klein Nimsdorf, Kreis Cosel)
Rys historyczny i stan obecny:
Według tablicy informacyjnej zamieszczonej w Naczyslawkach pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1300 roku. Niestety na temat średniowiecznej historii osady trudno znaleźć jakiekolwiek informacje. W 1719 roku Naczysławki kupił Franz Josef von Schultzendorf, od 1741 roku landrat (starosta) powiatu kozielskiego. W 1747 roku Henryk Gotard von Näfe, syn Chrystiana von Näfe z Krzanowic nabył majątek w miejscowości. W latach 1749-1752 Henryk Gotard von Näfe był kolejnym landratem powiatu kozielskiego. Po śmierci ojca odziedziczył włości w Krzanowicach i Długomiłowicach. Przez ponad stulecie te trzy majątki miały wspólnych właścicieli. Jedyna córka Henryka Gotarda von Näfe została żoną pułkownika von Pircha. W 1783 roku jako właściciel Naczysławek wzmiankowany był właśnie pułkownik von Pirch. W tym czasie miejscowość składała się z pańskiego folwarku, 9 gospodarstw kmiecych oraz 19 gospodarstw zagrodników i chałupników. Następnie wioska należała do córki pułkownika Maximiliane i jej męża majora von St. Paul. W 1806 roku włości w Długomiłowicach, Krzanowicach i Naczysławkach nabył rotmistrz Albert von Harraschowski. Według źródła z 1830 roku majątek w Naczysławkach należał w dalszym ciągu do Alberta von Harraschowskiego. Wioska liczyła 217 mieszkańców, w tym trzech ewangelików. Znajdowały się w niej 34 domy. Katolicy podlegali parafii w Gierałtowicach. Prawdopodobnie na przełomie 1829 i 1830 Albert von Harraschowski sprzedał wszystkie swe majątki w powiecie kozielskim radcy Antonowi Himmlowi. W 1845 roku właścicielem dóbr rycerskich w Naczysławkach pozostawał radca Anton Himml. Liczba mieszkańców wioski wzrosła do 284, przybyły również trzy domy. Na folwarku hodowano m.in. 600 owiec merynosów i 232 sztuki bydła rogatego. W 1847 roku radca Anton Himml przekazał synowi Eduardowi majątki w Długomiłowicach i Krzanowicach, a sobie pozostawił posiadłość w Naczysławkach. W 1855 roku wioska liczyła 277 mieszkańców, w 1861 roku było ich już aż 356. Wszyscy mieszkańcy byli wyznania katolickiego. W 1865 roku dobra rycerskie w Naczysławkach liczyły 1544 morgi. Większość gruntów wykorzystywano jako pola uprawne, oceniane od trzeciej do szóstej klasy. Dla porównania 3 gospodarstwa kmiece, 20 zagrodniczych i 14 chałupniczych posiadały razem 493 morgi gruntów. Anton Himml wzmiankowany był jako właściciel majątku do 1861 roku. W 1866 roku posiadłość w Naczysławkach należała już do spadkobierców Heinricha Himmla. W ich rękach pozostała przynajmniej do 1872 roku. Przed 1876 roku dobra objął kapitan Otto Wentzel (ur.1837r., zm.1898r.), starszy ziemski i deputowany do śląskiego landtagu prowincjonalnego. W 1886 roku majątek w Naczysławkach liczył 403ha, w tym 244ha pól uprawnych, 25ha łąk, 126ha lasów, 8ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarku hodowano 32 konie, 101 sztuk bydła rogatego, 720 owiec i 44 świnie. W 1894 roku gospodarstwem zajmował się inspektor Karl Proske. Po śmierci Otto Wentzla dobra odziedziczyła Pani Elizabeth Engel z domu Wentzel. Funkcję generalnego pełnomocnika pełnił jej maż Rudolf Engel. Engel zapewne również osobiście opiekował się folwarkiem, bowiem źródła nie wspominają w Naczysławkach inspektora. Powierzchnia gruntów i ich zagospodarowanie niewiele zmieniały się na przestrzeni lat. W 1917 roku majątek liczył 405,5ha, w tym 286ha pól uprawnych, 24ha łąk, 78,5ha lasów, 1ha parku, 1ha ogrodu, 15ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarku hodowano konie rasy oldenburskiej, czarno-białe bydło wschodniofryzyjskie oraz trzodę chlewną. Rodzina Engel była również udziałowcem w cukrowni w Polskiej Cerekwi i roszarni w Piotrowicach Wielkich. Około 1930 roku w prowadzeniu gospodarstwa rodzicom zaczął pomagać syn Rudolf Engel junior. Do 1937 roku powierzchnia posiadłości zmniejszyła się i wynosiła 355,5ha, w tym 244ha pól uprawnych, 17,5ha łąk, 5ha pastwisk, 80ha lasów, 1ha parku, 1ha ogrodu, 7ha dróg i podwórzy gospodarczych. W dalszym ciągu prowadzono hodowlę koni rasy oldenburskiej, czarno-białego bydła wschodniofryzyjskiego i trzody chlewnej. Skupiano się również na uprawie pszenicy, buraków cukrowych, lnu i rzepaku. W rękach rodziny Engel dobra pozostały do końca drugiej wojny światowej. Po 1945 roku majątek przejęło państwo polskie. W czasach Polski Ludowej prawdopodobnie posiadłość rozparcelowano. Wskazuje na to jednorodzinna zabudowa usytuowana na obszarze dawnego folwarku.
Pałac
Początki rezydencji w Naczysławkach pozostają nieznane. Pałacu nie wzmiankowano w dostępnych źródłach pochodzących z 1783, 1830 i 1845 roku. Prawdopodobnie budynek został ufundowany około połowy XIX wieku przez Antona Himmla. Dzięki mieszkańcom Naczysławek, którzy udostępnili historyczną widokówkę można nieco powiedzieć o wyglądzie nieistniejącego pałacu. Rezydencja była murowana z cegły, potynkowana, założona na planie prostokąta, podpiwniczona, dwukondygnacyjna, nakryta płaskim dachem. Dłuższe elewacje posiadały siedem osi. Centralnie umieszczone główne wejście akcentował ganek, poprzedzony schodami. Pałac ozdabialy liczne detale architektoniczne: boniowanie przyziemia, wydatne gzymsy (między kondygnacjami i wieńczący), obramienia okienne i gzymsy nadokienne na konsolkach.
Naczysławki przed 1945 rokiem
Serdecznie dziękujemy obecnym mieszkańcom Naczysławek i Pani Barbarze Wołowskiej z Długomiłowic za odnalezienie i udostępnienie przedwojennej widokówki.
Obecnie z majątku w Naczysławkach pozostało kilka zabudowań gospodarczych i jeden budynek mieszkalny. Większość obiektów została opuszczona i doprowadzona do ruiny. Park otaczający dawniej siedzibę rodziny Engel zmienił się w dziki zagajnik, w którym dominują kilkudziesięcioletnie drzewa. Prawdopodobnie większość starszych okazów została wycięta. Obszar ten nie jest objęty ochroną konserwatorską. Granicę parku i folwarku wskazują pozostałości murowanego ogrodzenia. Jak wspomniano wyżej na terenie majątku należącego przed 1945 roku do rodziny Engel wzniesiono nowe zabudowania mieszkalne i gospodarcze. Krajobraz północnej części Naczysławek został w znacznym stopniu zmieniony.
Zabytki w Naczysławkach
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Naczysławkach.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Gościęcina zapewniają autobusy PKS Głubczyce i firmy Arriva Sp. z o.o. z Kędzierzyna-Koźla, kursujące m.in. z Głubczyc, Kędzierzyna-Koźla, Polskiej Cerekwi, Raciborza i Wronina. Najlepsze połączenie jest z Kędzierzynem-Koźlem. Do stacji kolejowej w Koźlu można dotrzeć pociągiem np. z Gliwic, Opola lub Wrocławia. Z Koźla do dzielnicy Kędzierzyn kursują autobusy komunikacji miejskiej. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK408 w kierunku Kędzierzyna-Koźla, następnie najlepiej skręcić w lewo w DK425 w stronę Kuźni Raciborskiej. W Bierawie należy zjechać z tej trasy w prawo i dalej kierować się do Długomiłowic drogami lokalnymi przez Cisek, Sukowice. W centrum Długomiłowic trzeba przejechać na wprost przez skrzyżowanie z DK45 i wyjechać z miejscowości drogą prowadzącą do Gierałtowic. Naczysławki położone są właśnie przy tej drodze. Odległość: w jedną stronę około 45km. Nieistniejący dwór znajdował się w północnej części miejscowości. Samochód można zostawić w bocznej drodze prowadzącej na teren dawnego folwarku. W okolicy polecamy zobaczyć pałace w Większycach, Zakrzowie i Steblowie oraz ruiny odbudowywanego pałacu w Polskiej Cerekwi.
Damian Dąbrowski
Sierpień 2013r.
