Powiat kluczborski, gmina Byczyna
(nazwa niemiecka: Proschlitz, w latach 1936-45 Angersdorf, Kreis Kreuzburg)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza informacja o Proślicach pochodzi z 1300 r., kiedy to wioska należała do Henryka, syna Bernolda von Frankenberg. Do Henryka należały również Komorzno i Rożnów, jednak przez następne czterysta lat to Proślice były główną siedzibą linii Frankenberg-Proschlitz, którą zapoczątkował. Po śmierci Henryka miejscowość odziedziczył jego starszy syn Teodor (zm. 1320 r.), następnie Proślice należały do syna Teodora Lotara i jego wnuka Jana (zm. 1381). Po bezpotomnej śmierci Jana wieś otrzymał właściciel Nasali Konrad von Frankenberg-Proschlitz, prawnuk Teodora, a po nim odziedziczył ją bratanek Jan (ur. 1444), posiadacz Rożnowa, Wojsławic i Nasali. Kolejny właściciel Proślic Jan von Frankenberg-Proschlitz (ur. 1476 r.) pozostawił trzech synów, pomiędzy których podzielił swój majątek. Najstarszy z nich, również Jan (ur. 1512 r.), był właściwym twórcą Domu Proślice. Po nim dobra przejął syn Mikołaj (1544-1632), wnuk Henryk (1578-1624) oraz prawnuk Jerzy Andrzej (ur. 1620 r.). Najstarszy syn Jerzego Andrzeja, Joachim Ernest (1656-1725) w 1718 r. sprzedał Proślice i przeniósł się do Brun, w ten sposób zakończył się kilkusetletni związek rodziny von Frankenberg z tą miejscowością. Śladami po rezydencji Frankenbergów są prawdopodobnie grodziska znajdujące się w dolinie rzeki Pratwy. W 1763 r. Proślice nabył Graf Ernst von Strachwitz (zm. 1808). Nowy właściciel na przełomie XVIII i XIX w. wybudował istniejący do dziś klasycystyczny pałac. W rękach rodu Strachwitz dobra pozostały do 1857 r., kiedy to zakupił je Ernst von Rittberg, który w 1872 r. odsprzedał majątek Leo von Watzdorfowi. Watzdorfowie pozostali w Proślicach do początku 1945 r. Rudolf von Watzdorf (zm. 1944) w 1914 r. przebudował pałac w stylu eklektycznym, wzbogacając klasycystyczny budynek o barokowe elementy. Po drugiej wojnie światowej w rezydencji urządzono szkołę podstawową. Placówka oświatowa funkcjonowała do 2003 r., następnie pałac przejęło Przedsiębiorstwo Hetman Roma Byczyna sp. z o.o. W wyremontowanym budynku urządzono hotel posiadający 20 miejsc noclegowych w apartamentach, pokojach z łazienkami, restaurację, oraz sale bankietowo-konferencyjne na 160 miejsc.
Pałac w Proślicach otacza park o powierzchni 2,5 ha. W parku dominują gatunki liściaste: lipy, dęby, buki. Do ciekawszych okazów należą lipa drobnolistna o obwodzie 743 cm, najstarszy w województwie opolskim jawor, ogromny krzew dereń złocisty oraz uszkodzona daglezja zielona. Park jest ogólnodostępny, dawną rezydencję można obejrzeć z zewnątrz. Pałac w Proślicach nie jest wpisany do rejestru zabytków, natomiast park podlega ochronie konserwatorskiej, został wpisany do rejestru zabytków 6.03.1978 r. pod nr 24/78.
Klasycystyczny pałac z przełomu XVIII i XIX w., przebudowany w stylu eklektycznym w 1914 r. Budynek murowany z cegły, potynkowany, podpiwniczony, wzniesiony na planie prostokąta, dwukondygnacjowy z dodatkową kondygnacją w poddaszu, nakryty wysokim dachem mansardowym z wystawkami, lukarnami i powiekami. Fasada trzynastoosiowa z dwoma wyraźnymi bocznymi ryzalitami i niewielkim centralnym ryzalitem poprzedzonym czterokolumnowym portykiem dźwigającym balkon. Elewacje w znacznym stopniu uproszczone, z dawnych podziałów zachowały wydatne gzymsy: międzykondygnacjowy i wieńczący, płyciny pomiędzy niektórymi oknami, w oknach środkowych ryzalitów obramowania z kluczem, podział lizenami centralnego ryzalitu fasady. W wieńczącym go szczycie umieszczono kartusze z herbami Watzdorfów i Raczków (żona Rudolfa von Watzdorfa pochodziła z Raczków).
Podczas wizyty w Proślicach poza pałacem warto również zobaczyć drewniany kościół filialny p.w. Najświętszego Serca Jezusowego, pochodzący z 1580 r., przebudowany w 1773 r. i w czasach późniejszych.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Proślic jest dosyć trudny ze względu na niewielką liczbę autobusów PKS zatrzymujących się w tej miejscowości. Wybierając ten sposób dojazdu trzeba najpierw dotrzeć pociągiem z Katowic lub Tarnowskich Gór do Kluczborka lub Byczyny a dalej jechać autobusem. Ewentualnie można zabrać do pociągu rower i ostatnie 8 km z Byczyny do Proślic pokonać o własnych siłach. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 78 do Tarnowskich Gór, następnie DK 11 w kierunku Poznania do Byczyny. Z Byczyny najlepiej wyjechać lokalną drogą prowadzącą przez Polanowice do Proślic. Odległość: w jedną stronę około 127 km. Na miejscu samochód można zaparkować na podjeździe do pałacu.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2010 r.
