Powiat krapkowicki, gmina Gogolin
(nazwa niemiecka: Chorulla, w latach 1934-1945 Steinfurt O.S., Kreis Gross Strehlitz)
Rys historyczny i stan obecny:
Rodzina von Dobschütz na początku bądź w połowie XV w. nabyła miejscowość Chorula. Właściciele Choruli często używali nazwiska utworzonego od nazwy majątku, dlatego trudno określić ich przynależność do właściwych rodów. W dokumencie księcia Bolka opolskiego z 1412 r. jednym ze świadków był Thomas Chorula, a w dokumencie księcia Bernarda niemodlińskiego Janke Chorulinski von Drazenic. Z kolei w 1447 r. Hannos Chorula kupił od Januscha von Szeraw wieś Chorula. Być może dopiero Hannos von Chorula należał do rodziny Dobschütz. Kolejnymi właścicielami Choruli byli Jerzy Dobirschitz z Plavu (1475 r.), Mikołaj Chorula (1476 r.), rodzeństwo Mateusz, Laszlo, Mikołaj i Fryderyk Chorula. Po śmierci Fryderyka, około 1538 r. Laslo odkupił od Mikołaja jego dział w Choruli. W 1557 r. po śmierci Lasla majątek odziedziczył jego syn Jerzy von Dobschütz, w 1560 r. żonaty z Anną, córką Melchiora Strzeli z Leśnicy. Kolejnym właścicielem Choruli był ich syn Ladislaus (Władysław) Dobschütz von Plaw (zm. przed 1629 r.). Z małżeństwa z Sabiną Chmelik, córką Jana z Kalinowa (zm. 1594 r.), pozostawił syna Jana von Dobschütz z Choruli. Jan von Dobschütz ożenił się z Zuzanną Beess, córką Jana von Beess z Lewina (zm. 1615 r.), która według różnych źródeł wniosła mu w wianie bądź kupiła po śmierci brata Wilhelma miejscowość Krowiarki pod Raciborzem. Na Janie wygasła linia męska rodu von Dobschütz z Choruli, ponieważ z małżeństwa z Zuzanną urodziła się tylko córka Helena Elżbieta. Część miejscowości od von Dobschützów odkupił około 1533 r. Krzysztof von Larisch. W rękach Larischów dobra pozostały ponad dwieście lat. W drugiej połowie XVII w. właścicielami Choruli byli Balcer von Larisch z Naczęsławic (zm. 1685 r.) i Baltazar Ludwik von Larisch (zm. 1702 r.). Następnie majątek należał do wdowy po Baltazarze Magdaleny Engelburgi z domu Kottulinskiej oraz ich córki Katarzyny. Po śmierci Katarzyny von Larisch w 1757 r. Chorulę oddziedziczył jej kuzyn Karol Józef (1731-1800), syn Karola Ludwika von Larisch. Od 1844 r. posiadłość w Choruli należała do rodziny Reil z Wrocławia. W 1886 r. właścicielką dóbr liczących 832 ha była Pani Louise Reil, z domu Bückling. Następnie majątek odziedziczył Richard Reil, zapewne jej syn, wzmiankowany w księgach adresowych w 1905 i 1912 roku. W 1921 r. posiadłość o powierzchni 832ha należała do Bernharda Reil-Chorulla. Po nim dobra otrzymał Johann Christian Reil-Chorulla, wymieniony w księgach adresowych z lat 1930-1937. Za jego rządów powierzchnia majątku zmniejszyła się do 801ha. W rękach rodziny Reil posiadłość została zapewne do końca drugiej wojny światowej, następnie została znacjonalizowana. Pałac zniszczono w 1945 r., a folwark przekazano Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu.
Pałac
Chorula przez długi czas pozostawała w posiadaniu rodu von Dobschütz, dlatego można przypuszczać, iż rodzina ta posiadała w miejscowości jakąś siedzibę. Według Katalogu Zabytków Sztuki rezydencja w Choruli powstała w 1684 r., zapewne ufundowana przez Larischów. W XIX w. budynek został rozbudowany. Zabytek w znacznym stopniu został zniszczony w czasie działań wojennych w 1945 roku. W latach sześćdziesiątych XX w. zachowane były jego ruiny. Opis budynku na podstawie Katalogu Zabytków Sztuki. Pałac murowany z kamienia i cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacjowy. Z półkolistą basztą w narożniku pn.-wsch. i kwadratową wieżyczką w narożniku pd.-wsch. W latach sześćdziesiątych zachowane były ściany budynku, częściowo do wysokości pierwszego piętra, częściowo aż po gzyms koronujący oraz sklepienia kolebkowe i krzyżowe nad częścią pomieszczeń. W czasach późniejszych ruiny zburzono i obecnie nie ma po nich śladu. Do naszych czasów przetrwały: kamienny mur otaczający rezydencję, budynki gospodarcze dawnego folwarku i zaniedbany park krajobrazowy.
Zabytki w Choruli
Do rejestru zabytków w Choruli wpisano: cmentarz parafialny, z ogrodzeniem z bramkami i kapliczką-dzwonnicą (15.01.1973 r., nr rej.: 1983/73 i 4.05.1990 r., nr rej.: 249/90); grób Konstantego Joska powstańca śląskiego (25.02.1988 r., nr rej.: 167/88); park pałacowy, założony po 1850 r. (2.01.1985 r., nr rej.: 122/85).
Informacje praktyczne i dojazd:
Dobry dojazd komunikacją publiczną do Choruli zapewniają autobusy PKS kursujące między innymi z Głubczyc i Opola. Ze względu na lepsze połączenie polecam dojazd z przesiadką w Opolu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła w Krapkowicach, a następnie DK 424 i DK 423 w stronę Opola. Ostatnia trasa prowadzi przez Chorulę, w miejscowości należy skręcić w lewo. Odległość: w jedną stronę nieco ponad 60km. Samochód można zaparkować przy drodze prowadzącej do parku krajobrazowego.
Damian Dąbrowski,
Kwiecień 2011
