Powiat oleski, gmina Radłów
(nazwa niemiecka: Kostellitz, w latach 1936-1945 Hedwigsstein, Kreis Rosenberg O.S.)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: początki miejscowości sięgają co najmniej XIV w., w 1394 roku po raz pierwszy w dokumentach został wymieniony kościół parafialny w Kościeliskach
Właściciele majątku: Na temat historii miejscowości zachowało się niewiele materiałów źródłowych. Jednym z właścicieli Kościelisk był Chrystian Gottlieb von Jordan (1738-1811), ostatni męski przedstawiciel gałęzi rodu z Sowczyc. Jego dobra, w tym zapewne Kościeliska, odziedziczyła córka Anna Szarlotta (1771-1853), małżonka Marcina Ludwika Juske (zm. 1833 r.). Juske w 1800 r. został adoptowany przez teścia, przyjął nazwisko von Jordan i dał początek nowej linii tej rodziny. W XIX w. majątek w Kościeliskach wszedł w skład dóbr koronnych rodziny von Hohenzollern. Według książki adresowej z 1905 r. posiadłość zarządzana przez administratora Pilitza liczyła 485 ha. Rodzina Hohenzollernów zachowała majątek po upadku Cesarstwa Niemieckiego w 1918 roku. Z książki adresowej z 1921 r. można się dowiedzieć, że dobrami o powierzchni 483,3 ha administrował dr Funck z Biskupic. Majątek w Kościeliskach w rękach Hohenzollernów pozostał prawdopodobnie do końca drugiej wojny światowej, w 1937 roku wchodził w skład dóbr Karmonków. Po 1945 roku posiadłość została znacjonalizowana i przekazana Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Obecnie budynki gospodarcze dawnego folwarku oraz dwór są własnością prywatną. Teren wokół nich jest ogrodzony, obowiązuje zakaz wstępu. Właściciel przeprowadza remont dworu, wymienił dach oraz okna. Budynek można zobaczyć z zewnątrz, z pewnej odległości (najlepiej jest widoczny z przykościelnego cmentarza).
Dwór
Niewielki dwór w Kościeliskach został zbudowany w XIX w. O jego historii trudno znaleźć jakieś informacje, być może został wzniesiony przez rodzinę von Jordan, ale bardziej prawdopodobne jest że powstał w czasach kiedy dobra w Kościeliskach należały już do Hohenzollernów i pełnił funkcję siedziby zarządcy majątku. Budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, podpiwniczony, parterowy, nakryty dachem dwuspadowym. Fasada (od strony dziedzińca gospodarczego) siedmioosiowa, z centralnym trzyosiowym dwukondygnacjowym ryzalitem, mieszczącym główne wejście, poprzedzone gankiem. W elewacji tylnej analogiczny ryzalit, z niewielkim balkonem. Okna parteru prostokątne, okna w ścianach szczytowych i drugiej kondygnacji ryzalitów zamknięte półkoliście. Budynek w dobrym stanie technicznym, niestety w wyniku kolejnych remontów całkowicie pozbawiony cech stylowych.
Zabytki w Kościeliskach
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Kościeliskach. W miejscowości jeszcze w latach 60-tych XX w. znajdował się drewniany kościół parafialny p.w. Nawiedzenia NMP, pochodzący z 1576 r. W 1947 r. obok niego wzniesiono murowany kościół i opuszczona stara świątynia zaczęła popadać w ruinę. Jej późnogotyckie i barokowe wyposażenie przeniesiono do nowego kościoła.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Kościelisk nie należy do łatwych. W wiosce zatrzymują się autobusy PKS między innymi z Olesna, Praszki i Opola, niestety jeżdżą one bardzo rzadko. Najwięcej kursów jest z Olesna dlatego proponuję dojazd z przesiadką w tej miejscowości. Do Olesna można bez problemu dotrzeć pociągiem, np. z Tarnowskich Gór lub Katowic. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 78 do Tarnowskich Gór, następnie DK 11 do Olesna. Z Olesna najlepiej wyjechać DK 487 w kierunku Gorzowa Śląskiego. W miejscowości Boroszów należy z tej ostatniej trasy skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą do Biskupic. W samych Biskupicach na skrzyżowaniu trzeba skręcić w lewo w kierunku Kościelisk. Dwór znajduje się po prawej stronie ulicy, tuż przed kościołem Odległość: w jedną stronę około 100 km. Samochód można zostawić na parkingu przy kościele.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2011 r.
