Powiat prudnicki, gmina Lubrza
(nazwa niemiecka: Kreiwitz, Kreis Neustadt)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1392 roku. Początkowo wioska stanowiła własność książęcą. W 1430 roku Skrzypiec jako zastaw za 200 marek otrzymał Wenzel Sandro z Suchej. W 1538r. właścicielami majątku w miejscowości byli bracia Georg i Christoph Warkocz z Mieszkowic. W 1583r. Christoph Warkocz sprzedał wieś Georgowi z Proszkowa na Białej. W 1598 roku gmina Prudnik odkupiła Skrzypiec od Hansa Christopha, syna Georga z Proszkowa. Odtąd jeden z majątków w Skrzypcu pozostawał aż do rozparcelowania własnością miasta Prudnik.
Drugi majątek w Skrzypcu był własnością wolnych sołtysów. Około 1690r. wolnym sołtysem był Hans Rehmet (zm. przed 1703r.). W 1730r. jako wolnego sołtysa Skrzypca wzmiankowano Eliasza Rehmeta. W 1771r. miejscowość liczyła zaledwie 243 mieszkańców. W dziewiętnastym stuleciu wolne sołectwo przeszło na własność rodziny Finsterbusch, spowinowaconej z Rehmetami. Według źródła z 1845r. w tym czasie w Skrzypcu było 80 domów, 1 wolne sołectwo (Freischoltisei), 477 mieszkańców, 1 młyn wodny z trzema przepustami, 1 browar z gorzelnią, 1 gospoda, 8 rzemieślników, 1 sklep. W 1868r. miejscowość liczyła 589 mieszkańców, w tym 584 katolików i 5 ewangelików. W 1894r. właścicielem dziedzicznego sołectwa był Gustav Finsterbusch. Powierzchnia majątku wynosiła 110ha, w tym 81ha pól uprawnych, 24,5ha łąk, 4ha lasów, 0,5ha gospodarstwa. Przed 1902 rokiem posiadłość odziedziczył Richard Finsterbusch. Richard Finterbusch pozostał właścicielem dóbr przynajmniej do 1930r. W 1930r. dziedziczne sołectwo liczyło 109,5ha, w tym 70ha pól uprawnych, 24ha łąk, 10ha pastwisk, 2,5ha lasów, 0,5ha stawów, 2,5ha dróg i podwórzy gospodarczych. Majątek musiał być zadłużony, bowiem jako jego współwłaściciel widnieje prudnicki bank - Bkk Kreisgirokasse in Neustadt. Pomiędzy 1930 a 1937 posiadłość w spadku otrzymał Ulrich Finsterbusch. W 1937r. współwłaścicielami dziedzicznego sołectwa były banki: Bkk Oberschlesische Bank Neustadt und Kreisgirokasse in Neustadt. Powierzchnia dóbr wynosiła 103,5ha, w tym 73,5ha pól uprawnych, 24ha łąk i pastwisk, 3ha lasów, 0,5ha stawów, 2,5ha gospodarstwa. Po drugiej wojnie światowej posiadłość przejęło państwo polskie. Na bazie majątku dziedzicznego sołectwa utworzono funkcjonującą do dzisiaj Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną. Biura firmy mieszczą się obecnie w dawnej rezydencji rodziny Finterbusch.
Sołectwo dziedziczne (Erbscholtisei)
Pierwsza siedziba wolnych sołtysów w Skrzypcu została wzniesiona co najmniej w siedemnastym stuleciu. Obecny budynek ufundowała zapewne rodzina Finterbusch w XIX wieku. Rezydencja murowana z cegły, potynkowana, założona na planie prostokąta, podpiwniczona, dwukondygnacyjna, nakryta niskim dachem dwuspadowym. Fasada sześcioosiowa, z głównym wejściem poprzedzonym drewnianym gankiem. Widokówki sprzed 1945r. świadczą, że budynek pierwotnie był bogato zdobiony detalem architektonicznym. Przyziemie i naroża ozdabiało boniowanie, okna posiadały opaski i nadokienniki. W wyniku kolejnych remontów elewacje budynku zostały mocno uproszczone. Do obecnych czasów zachowały się tylko proste obramowania otworów okiennych i wieńczący gzyms kostkowy. Dwór skierowany jest fasadą na niewielki dziedziniec folwarczny, otoczony przez pochodzące z XIX wieku zabudowania gospodarcze.
Zabytki w Skrzypcu
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Skrzypcu. Poza dawnym dziedzicznym sołectwem ciekawym obiektem w Skrzypcu jest zespół zabudowań młyna wodnego. Niestety nie użytkowany młyn powoli popada w ruinę.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Skrzypca zapewniają autobusy firmy Veolia Transport Sp. z o.o., niestety kursujące dość rzadko z Kędzierzyna-Koźla i Prudnika. Ze względu na możliwość znalezienia przesiadki polecam dojazd przez Prudnik. Do miasta można dotrzeć pociągiem z Kędzierzyna-Koźla lub Nysy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK408 do Kędzierzyna-Koźla, a następnie skręcić w lewo w obwodnicę miasta, będącą częścią trasy DK40. Jazdę należy kontynuować DK40 w stronę Prudnika. Za miejscowością Laskowice z tej ostatniej trasy trzeba skręcić w lewo w lokalną drogę prowadzącą prosto do Skrzypca. Odległość: z Gliwic w jedną stronę niecałe 90km. Dawne dziedziczne sołectwo znajduje się w centralnej części wioski, na lewo od głównej drogi. Samochód można zaparkować przy zabudowaniach gospodarczych. Opuszczony młyn położony jest zaraz na początku miejscowości, nad rzeką Prudnik.
Damian Dąbrowski,
Luty 2013 r.
