Powiat strzelecki, gmina Strzelce Opolskie
(nazwa niemiecka: Gross Pluschnitz, w latach 1936-1945 Marklinden, Kreis Gross Strehlitz)
Pierwsza wzmianka o miejscowościpochodzi z 1299r. Od początku XIV w. majątek w Płużnicy Wielkiej należał do rodziny Kiczka z Dolnej koło Strzelec Opolskich. Około 1417r. Wojciech (Albrecht?) Kiczka z Płużnicy udzielił pożyczki Nawojowi z Tęczyna i Morawicy. W 1420r. Adam Kiczka z Płużnicy Wielkiej kupił od N. Wrochnika majątki Sarnów i Peterkowice koło Toszka. Adam Kiczka występuje w dokumentach do 1444 roku. Od połowy XV w. linia Kiczków z Płużnicy zaczęła używać nazwiska „Pluschnitzki” (Płużnicki). W rodzinie tej bardzo popularne było imię Adam. W dokumentach z 1472, 1501 i 1520r. znajdują się informacje o Adamie Pluschnitzkim z Płużnicy Wielkiej. Ze względu na małą ilość informacji nie jesteśmy w stanie stwierdzić czy chodzi o tę samą osobę. Brak źródeł nie pozwala również odtworzyć powiązań rodzinnych pomiędzy licznymi przedstawicielami Płużnickich. W pierwszej połowie XVI w. rodzinny majątek został podzielony pomiędzy braci: Adama (zm. przed 1538r.), Piotra (zm. po 1538r.), Jana (zm. po 1538r.), Stanisława i Wacława. W dokumencie z 1559r. pojawia się Jan senior i Adam Kiczka z Płużnicy. Z końca XVI w. znamy kolejnych przedstawicieli rodu: Pawła Kiczkę von Plusnitz (1585r.), Jerzego Kiczkę z Płużnicy (około 1586r. żonatego z Maruszą, córką Sebastiana Rudskiego), Jana Kiczkę (1595r.) i Adama Kiczkę (1597r.). W pierwszej połowie XVII w. Paweł Kiczka (zm. po 1631r.), był właścicielem Starej Wsi koło Raciborza. W 1629r. do Wacława Kiczki należały Pawłowice koło Toszka. W 1644r. Płużnicę posiadał Melchior Kiczka, prawdopodobnie syn wspomnianego wyżej Wacława. Wykaz szlachty górnośląskiej z 1644r. to ostatni dokument w którym pojawia się informacja o rodzinie Kiczka jako właścicielach majątku w Płużnicy. Następnie miejscowość należała do rodziny Przyszowskich (Preiswitz) i Franza Wilhelma von Larisch. W 1706r. Andeas von Wehner wykupił Płużnicę od Franza Wilhelma von Larisch. W posiadaniu rodziny von Wehner miejscowość pozostała do drugiej połowy XVIII w., kiedy to wraz z resztą majątków tworzących majorat Błotnica – Centawa (ustanowiony przez Karola Fryderyka von Wehner), otrzymał ją Karol Fryderyk Emil von Posadowsky-Wehner (ur.1761r., zm.1840r.), syn Fryderyka Wilhelma z Toszka i Amalii von Wehner. Następnie majorat odziedziczył najstarszy syn Karola Fryderyka, Jerzy Karol Fryderyk Zygmunt von Posadowsky-Wehner (ur.1785r., zm.1851r.). Trzecim ordynatem został syn Jerzego Karola, Hermann Albert Ottokar Fryderyk Karol von Posadowsky-Wehner (ur.1825r., zm.1912r.). Kolejnym właścicielem majoratu był najstarszy syn Hermanna Alberta, Leopold Fryderyk Wilhelm Oswald Moryc Jerzy Benno Hermann von Posadowsky-Wehner (ur.1853r.). Piątym ordynatem został syn Leopolda Fryderyka, Jan Adam von Posadowsky-Wehner (ur.1894r.). Przed 1937r. dobra odziedziczył kuzyn Jana Adama, Botho Jan Wilhelm Artur Maks von Posadowsky-Wehner (ur.1908r.). Po zakończeniu drugiej wojny światowej dobra rodziny von Posadowsky-Wehner zostały znacjonalizowane. Na bazie folwarku w Płużnicy założono Państwowe Gospodarstwo Rolne, a pałac przekształcono w wielorodzinny budynek mieszkalny. Obecnie zabytek jest własnością prywatną i można go zobaczyć tylko z zewnątrz, z pewnej odległości. Do budynku przylega niewielki park krajobrazowy. W pobliżu zachowały się zabudowania dawnego folwarku.
Pałac
Obecny pałac w Płużnicy został zbudowany w pierwszej połowie XIX w. przez rodzinę von Posadowsky-Wehner. Główna rezydencja rodu znajdowała się w pobliskiej Błotnicy Strzeleckiej, dlatego też budynek w Płużnicy przeważnie pełnił funkcję siedziby zarządcy majątku. Pałac murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, dwukondygnacyjny, z parterowymi przybudówkami po bokach, nakryty dachem siodłowym. Elewacja tylna siedmioosiowa, o częściowo zmienionym układzie otworów okiennych, z centralnym trzykondygnacyjnym ryzalitem, zamkniętym trójkątnym szczytem. Budynek w dobrym stanie technicznym, wyremontowany. Elewacje za wyjątkiem obramowań części otworów okiennych pozbawione ozdobnych detali architektonicznych.
Zabytki w Płużnicy Wielkiej
Do rejestru zabytków w Płużnicy Wielkiej zostały wpisany kościół parafialny p.w. Nawiedzenia NMP (10.02.1966r., nr rej.: 1137/66) i zespół pałacowy: pałac (23.06.1986r., nr rej.: 2124/86), park (13.06.1986r., nr rej.: 137/86).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Płużnicy Wielkiej zapewniają rzadko kursujące autobusy PKS z Opola i Strzelec Opolskich. Do Strzelec można dotrzeć pociągiem z Gliwic. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK901 do Pyskowic i następnie DK94 w stronę Opola. Ta ostatnia trasa prowadzi przez Płużnicę Wielką. Pałac z folwarkiem znajdują się na prawo od drogi. Odległość: w jedną stronę około 30 km. Samochód trzeba zaparkować przy wjeździe do gospodarstwa rolnego.
Damian Dąbrowski,
Sierpień 2011 r.
