Powiat dzierżoniowski, gmina Łagiewniki
(nazwa niemiecka: Heidersdorf, Kreis Nimptsch, od 1932r. Kreis Reichenbach)
Rys historyczny i stan obecny:
Miejscowość wzmiankowana w 1304 roku jako Heynrichisdorf. Włości w Łagiewnikach do 1810 roku wchodziły w skład majątków zakonu cystersów z Lubiąża. Następnie w wyniku kasacji dóbr kościelnych w Królestwie Prus zostały przejęte przez państwo. W 1830 roku właścicielem posiadłości był Ober-Amtmann Albrecht. W Łagiewnikach wzmiankowano 126 domów, pałac z folwarkiem, wolne sołectwo, kościół i szkołę ewangelicką, kościół katolicki, browar, gorzelnię, młyny. Miejscowość liczyła 1026 mieszkańców, w tym 396 ewangelików. W 1843 roku dobra za 48 tysięcy talarów reńskich nabył porucznik Joseph Grun, wymieniony jako ich właściciel w 1845 roku. Liczba mieszkańców Łagiewnik w tym czasie wynosiła 1250 osób, w tym 570 wyznania ewangelickiego. W miejscowości wzmiankowano m.in. pałac z folwarkiem, wolne sołectwo i 130 domostw. Na folwarku hodowano 3000 owiec merynosów. W 1856 i 1857 roku właścicielem majątku w Łagiewnikach był porucznik Ferdinand von Holy. W 1858 roku posiadłość nabył porucznik Enger, znany z ksiąg adresowych do 1861 roku. Kolejnymi właścicielami majątku zostali bracia Reisner, wzmiankowani w 1866 roku (prawdopodobnie od 1865 roku). W 1872 roku dobra należały już tylko do Edmunda von Reisnera. W jego rękach włości pozostały przynajmniej do 1886 roku. W 1886 roku posiadłość liczyła 231ha, w tym 200ha pól uprawnych, 24ha łąk, 7ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Na folwarku hodowano 8 koni, 2 krowy i 630 owiec. W 1905 roku właścicielem dóbr był Maximilian von Reisner. Powierzchnia majątku wynosiła 532,5ha, w tym 480ha pól uprawnych, 40,5ha łąk, 12ha lasów, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1937 roku posiadłość w Łagiewnikach należała do Pani Elisabeth Charlotte von Dietze, z domu von Reisner oraz Moniki von Reisner, zamieszkałej w Łagiewnikach. Funkcję generalnego pełnomocnika pełnił starszy ziemski, rotmistrz Walter baron von Richthofen. Majątek liczył 607ha powierzchni, w tym 597,42ha pól uprawnych i łąk, 9,58ha lasów i innych użytków. Folwark prowadził inspektor Otto Binner. Po zakończeniu drugiej wojny światowej posiadłość przejęło państwo polskie. Majątek przekazano w zarząd Państwowemu Ośrodkowi Hodowli Zarodowej. W pałacu urządzono biura. Kolejnymi właścicielami folwarku i rezydencji były: Gospodarstwo Rolne Łagiewniki, Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Agencja Nieruchomości Rolnych. Obecnie prawdopodobnie pałac jest własnością prywatną.
Pałac
Rezydencja została wzniesiona w XVIII wieku. Pałac przekształcono w pierwszej połowie XIX wieku. W efekcie powstał eklektyczny budynek o cechach neogotyckich, barokowych i klasycystycznych. Pałac murowany z kamienia i cegły, potynkowany, dwuskrzydłowy, połączony za pomocą budynku bramnego z dwuskrzydłowym dworem (obecnie oficyna). Pałac podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty dachem dwuspadowym. W elewacji południowej kwadratowa wieża, trzykondygnacyjna, nakryta dachem czterospadowym. Elewacje o skromnej dekoracji, z gzymsem między kondygnacjami i gzymsem wieńczącym oraz prostymi opaskami wokół okien. Dwór (oficyna) założony na planie zbliżonym do litery „L”, o bryle wzbogaconej przybudówkami, dwukondygnacyjny, nakryty dachem dwuspadowym z powiekami. Wnętrza o układzie wielotraktowym.
Na południe od pałacu rozciąga się park krajobrazowy, od zachodu z parkiem sąsiadują zabudowania gospodarcze dawnego folwarku.
W 2013 roku zabudowania w trakcie prac remontowych. Przylegający do rezydencji park został oczyszczony z samosiejek i jest zadbany. Pałac prawdopodobnie stanowi własność prywatną, teren ogrodzony, w czasie wizyty brama otwarta, brak informacji o stanie własnościowym. Trudno powiedzieć na ile zabytek jest obecnie udostępniony do zwiedzania.
Zabytki w Łagiewnikach
Do rejestru zabytków w Łagiewnikach wpisano kościół parafialny p.w. św. Józefa (nr rej.: 889 z 13.06.1961r.), kościół cmentarny p.w. MB Częstochowskiej (nr rej.: 1357 z 13.08.1965r.), pałac z XVIII w. oraz dwór konwersów cysterskich, obecnie oficyna dworska (nr rej.: 1118 z 6.07.1964r.). Ponadto w ewidencji zabytków znalazły się: dwie oficyny mieszkalne, mur z bramami w zespole pałacowym, dwie stodoły, spichlerz, obora, a także park pałacowy.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Łagiewnik zapewniają m.in. autokary firmy Usługi Autokarowe Mariusz Romańczuk kursujące z Bielawy, Dzierżoniowa i Wrocławia oraz autobusy PKS kursujące z Wrocławia i Kłodzka. Ze względu na możliwość znalezienia przesiadki polecam dojazd przez Wrocław. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Brzezimierz, następnie DK396 do Strzelina i dalej DK39 do Łagiewnik. Zespół pałacowo-folwarczny znajduje się w centrum Łagiewnik, na zachód od trasy DK8 (ul. Kłodzka). Dokładny adres: ul. Nadrzeczna 27. Odległość: w jedną stronę z Gliwic około 170km, z Wrocławia około 45km. Samochód najlepiej zaparkować na poboczu przy ulicy Nadrzecznej.
Damian Dąbrowski,
Maj 2015 r.
