Powiat kłodzki, gmina Kłodzko
(nazwa niemiecka: Wiesau, Kreis Glatz)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki miejscowości sięgają pierwszej połowy XIV wieku. Łączna początkowo była częścią dóbr należących do królów czeskich. W 1355 roku w miejscowości wzmiankowano wolne sołectwo. Z czasem wioska została podzielona pomiędzy rodziny von Haugwitz i von Tschischwitz, od których nazwy wzięły dwa folwarki: Tschischwitzhof, położony w zachodniej części Łącznej i Haugwitzhof, znajdujący się na jej wschodnim krańcu. W nieznanych okolicznościach obydwa majątki zostały połączone. Ich właścicielem był m.in. Anton Max von Kuniz. W 1789 roku Łączna wchodziła w skład państwa stanowego Wojbórz (Herrschaft Gabersdorf), należącego do hrabiego Antona Alexandra Johanna von Magnis (ur.1751r., zm.1817r.) z Bożkowa. W tym czasie w Łącznej wzmiankowano dwa folwarki, młyn wodny, 6 gospodarstw kmiecich i 54 gospodarstwa zagrodników oraz chałupników. Wioska liczyła 344 mieszkańców. W 1830 roku właścicielem posiadłości był hrabia Friedrich Wilhelm Anton von Magnis (ur.1786r., zm.1861r.), syn hrabiego Antona Alexandra i Luise Sophie Friederike von Götzen (ur.1763r., zm.1848r.). W Łącznej znajdowało się 75 domostw, 2 folwarki, młyn wodny, gorzelnia. Osada miała 378 mieszkańców. Wszyscy byli wyznania katolickiego. Miejscowość podlegała parafii w Wojborzu. W Łącznej znajdowała się mała barokowa kaplica mszalna, ufundowana przez rodzinę von Magnis. W opisie miejscowości z 1845 roku podano następujące dane: 83 domy, 2 folwarki, 411 mieszkańców, w tym jeden ewangelik. Na folwarkach hodowano m.in. 960 sztuk owiec merynosów. W Łącznej w tym czasie działały już dwie gorzelnie. W 1861 roku po śmierci ojca majątek w Łącznej otrzymał w spadku hrabia Wilhelm Ernst Adolf von Magnis (ur.1828r., zm.1888r.). Przynajmniej od 1872 roku Wilhelm Ernst Adolf von Magnis dobra w Łącznej oddał w dzierżawę Panu Augustowi Wernerowi. W 1886 roku posiadłość wchodząca w skład państwa stanowego Bożków (Herrschaft Eckersdorf) liczyła 380ha, w tym 204ha pól uprawnych, 15ha łąk, 2ha pastwisk, 152ha lasów, 7ha dróg i podwórzy gospodarczych. W gospodarstwie hodowano 20 koni, 84 sztuki bydła rogatego, w tym 29 krów, 600 owiec, 7 świń. W 1888 roku państwo Bożków wraz z dobrami w Łącznej odziedziczył Anton Franz Ferdinand von Magnis (ur.1862r., zm.1944r.), syn hrabiego Wilhelm Ernst Adolf i Gabriele Theodore Marie z domu von Deym (ur.1839r., zm.1920r.). August Werner pomimo zmiany właściciela pozostał dzierżawcą włości w Łącznej przynajmniej do 1894 roku. W 1905 roku majątek wchodził w skład państwa stanowego Wojbórz (Herrschaft Gabersdorf) należącego do hrabiego Antona Franza Ferdinanda von Magnis z Bożkowa. Dobrami w Łącznej o powierzchni 374ha, w tym 202ha pól uprawnych, 15ha łąk, 1ha pastwisk, 154ha lasów, 2ha gospodarstwa, zarządzał August Herrmann. W 1917 roku opiekę nad folwarkami w Łącznej sprawował inspektor Zakowski. W 1937 roku właścicielem dóbr pozostawał hrabia Anton Franz Ferdinand von Magnis. Funkcję generalnego pełnomocnika pełnił jego syn dr Ferdinand von Magnis (ur.1905r., zm.1996r.). Całkowita powierzchnia włości Magnisów z Bożkowa wynosiła w tym czasie 8761ha, z tego majątek w Łącznej liczył 353ha: 159ha pól uprawnych, 14ha łąk, 16ha pastwisk, 155ha lasów, 9ha dróg i podwórzy gospodarczych. Folwarkami w Łącznej zarządzał Amtmann Schnabel. Po drugiej wojnie światowej dobra rodziny von Magnis przejęło państwo polskie. W folwarkach w Łącznej przez wiele lat funkcjonowało Państwowe Gospodarstwo Rolne. Po jego likwidacji pod koniec ubiegłego wieku zabudowania prawdopodobnie zostały sprzedane osobom prywatnym. Obecnie po folwarku wschodnim – dawnym Haugwitzhof praktycznie nie ma śladu. Do dziś przetrwała część zabudowań folwarku zachodniego – Tschischwitzhof, chociaż i w nim prowadzone są prace rozbiórkowe. Teren wokół folwarku nie jest ogrodzony, budynki można zobaczyć z zewnątrz. Dawny dwór (nr 67) pełni funkcję mieszkalną.
Dwór
Rezydencja na folwarku Tschischwitzhof została wzniesiona w pierwszej połowie XVIII wieku. Budynek został przebudowany w pierwszej połowie XIX wieku, kiedy to był wykorzystywany jako siedziba zarządców majątku. Dwór w Łącznej funkcję rządcówki pełnił zapewne do 1945 roku. W czasach Polski Ludowej zabytek zmieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny i dokonano w nim kolejnych przekształceń. Obecnie mocno przebudowany budynek utracił wszelkie cechy zabytkowe i nie przypomina rezydencji. Dwór dwuskrzydłowy, wzniesiony na planie litery „L”, murowany, potynkowany, dwukondygnacyjny, skrzydła nakryte dachami dwuspadowymi. Elewacje o częściowo zmienionym układzie otworów okiennych, nie zachowały ozdobnych detali architektonicznych.
Zabytki w Łącznej
Do rejestru zabytków w Łącznej wpisano dwór, obecnie nr 67 z 1 połowy XVIII w., przebudowany w 1 połowie XIX w. (31.01.1996r., nr rej.: 1457/WŁ). Ponadto w ewidencji zabytków znajdują się: kaplica pomocnicza p.w. św. Anny, dom mieszkalny z wozownią w zespole folwarku, szkoła i dom mieszkalny nr 2.
Informacje praktyczne i dojazd
Niestety dojazd komunikacją publiczną do Łącznej nie jest możliwy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Prądy, następnie DK46 do Kłodzka przez Nysę. Z Kłodzka należy wyjechać DK381 (ul. Noworudzka) przebiegającą przez środek Bierkowic. W miejscowości tej trzeba skręcić w prawo w lokalna drogę do Łącznej. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 195km. Dawny folwark Tschischwitzhof wznosi się na początku miejscowości, po lewej stronie drogi. Samochód można zaparkować przy bocznej drodze, za zabudowaniami gospodarczymi.
Damian Dąbrowski,
Październik 2013 r.
