Powiat kłodzki, gmina Kłodzko
(nazwa niemiecka: Ullersdorf, Kreis Glatz)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: początki dziejów Ołdrzychowic Kłodzkich sięgają połowy XIV w., kościół parafialny p.w. św. Jana Chrzciciela był wzmiankowany po raz pierwszy w 1392 r.
Właściciele majątku: w latach 1342-1384 wioska należała do Hanko Knoblauchsdorfa. Z czasem Ołdrzychowice Kłodzkie zostały podzielone na kilka części (jedna z nich była dziedzicznym wolnym sędziostwem). W 1408 r. Konrad i Mikołaj Schaedel von Knobelsdorff sprzedali dwór w Ołdrzychowicach Kłodzkich. Majątek kupiła rodzina sołtysów Ołdrzychowic, która od nazwy miejscowości przyjęła nazwisko Ullersdorff. W rękach tego rodu dobra pozostały do czasu wojny trzydziestoletniej, kiedy to zostały skonfiskowane. Cesarska komisja konfiskacyjna w 1649 roku przekazała je poborcy podatkowemu Janowi Karolowi Klinkertowi. Klinkert został nobilitowany, zmienił nazwisko na Klinkowski z predykatem von Birgwitz. Majątki odziedziczył jego syn Jan Karol junior (zm. 1697 r.). Po śmierci Jana Karola juniora obciążone długami dobra zostały w 1700 r. zlicytowane. Część miejscowości po 1408 roku pozostawała w rękach rodziny Knobelsdorff. W 1480 r. Henryk von Knobelsdorff sprzedał 8 łanów ziemi z rodzinnego majątku. Pod koniec XV w. dobra rycerskie w Ołdrzychowicach należały do rodziny von Haugwitz. Od 1749 r. jeden z majątków należał do rodziny von Henim. W drugiej połowie XVIII w. dział w Ołdrzychowicach Kłodzkich posiadała również rodzina von Wallis. W 1787 r. wioska dzieliła się na cztery części, których właścicielami byli: Karol von Henim (dobra rycerskie i wolne sędziostwo), Ludwik Wilhelm von Schlabrendorf i wolny kmieć. W 1793 r. dobra rodziny von Henim nabył hrabia Anton Aleksander von Magnis. W rękach jego potomków pozostały one do końca drugiej wojny światowej. W XIX w. część miejscowości należała do rodziny Lindheim, która wybudowała w niej przędzalnie lnu i bawełny. Z ksiąg adresowych z pierwszej połowy XX wieku wynika, że w 1905, 1921 i 1937 r. majątki Schlosshof i Niederhof były własnością Antona von Magnisa. Dobra Ober Ullersdorf w 1905 r. posiadała Wanda von Harbuval – Chamaré, a w 1921 i 1937 r. należały one do Georga Müllera. Po drugiej wojnie światowej dobra von Magnisów zostały znacjonalizowane i przekazane Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Do 1990 r. siedzibą PGR był pałac przy ulicy Polnej, w latach późniejszych nieużytkowany budynek zaczął zmieniać się w ruinę.
Pałac w Ołdrzychowicach Dolnych (dwór, ul. Polna)
Wnętrza pałacu w Ołdrzychowicach Kłodzkich skrywają wieżę mieszkalno – obronną, wzniesioną przez Hanko Knoblauchsdorfa po 1348 r. Prawie kwadratowa wieża (10 x 10,3 m) posiadała trzy kondygnacje i częściowo zagłębione przyziemie. W 1557 r. wieżę przekształcono na renesansowy dwór, przy okazji dobudowując do niej dodatkowe skrzydło mieszkalne. Dwór przebudowano w 1709 r. na barokowy pałac. Kolejne modernizacje budynek przechodził w latach 1730-1744, 1793-1802, 1846 r. i 1908 r. Ostatni remont pałacu miał miejsce pomiędzy 1985 a 1989 rokiem. Barokowy pałac zbudowany na planie litery „L”, dostawiony do starszej wieży mieszkalnej, murowany z kamienia i cegły, potynkowany, podpiwniczony, trzykondygnacyjny, nakryty dachami dwuspadowymi. Fasada ośmioosiowa, z centralnie usytuowanym głównym wejściem, które było flankowane parami pilastrów, ponad nim trójkątny przyczółek z kartuszem herbowym. Elewacje zachowały fragmenty boniowania i prostokątne obramowania otworów okiennych. Układ wnętrz dwutraktowy, z centralną przelotową sienią prowadzącą do dwuprzęsłowego arkadowego podcienia w elewacji ogrodowej. W części pomieszczeń przyziemia zachowane sklepienia kolebkowe z lunetami. Do pałacu przylegają resztki parku krajobrazowego, z ruiną oranżerii. Do parku prowadzi barokowa brama z końca XVIII w. W ogrodzeniu otaczającym rezydencję kaplica z kamienną Pietą. Obok pałacu zachowana oficyna, dawna wozownia, przekształcona na budynek mieszkalny. Oficyna murowana, na planie prostokąta, dwukondygnacjowa, nakryta dachem mansardowym. Do oficyny i pałacu przylegają zabudowania gospodarcze. Obydwa obiekty można zobaczyć z zewnątrz, pałac nie wykorzystywany, zabezpieczony jest przed wejściem, oficyna pełni funkcję budynku mieszkalnego.
Pałac w Ołdrzychowicach Górnych (ul. Kłodzka 25)
Według różnych źródeł pałac pochodzi z XVIII lub XIX w. Rezydencja była własnością rodziny von Oppersdorf. W 1929 roku hrabina Zofia Gabriela Antonia von Oppersdorf (1863-1942) sprzedała pałac siostrom franciszkankom szpitalnym. Obecnie w dalszym ciągu w budynku znajduje się Dom Macierzysty Sióstr Franciszkanek Szpitalnych, dlatego obiekt można zobaczyć tylko z zewnątrz. Pałac barokowy, przekształcony w stylu klasycystycznym, murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacjowy, nakryty dachem czterospadowym. Fasada dziewięcioosiowa, z głównym wejściem poprzedzonym portykiem kolumnowym podtrzymującym balkon. Nad centralną częścią fasady trójkątny, spłaszczony przyczółek. W jednym z narożników czworoboczna, dwukondygnacjowa wieża, nakryta łamanym, czterospadowym dachem. Elewacje budynku (za wyjątkiem ogrodowej) zachowały ozdobne detale architektoniczne: obramowania otworów okiennych, wydatny gzyms wieńczący, pilastry tworzące podział ramowy, boniowanie naroży wieży. W drugiej połowie XX w. do zabytku dobudowano nowsze skrzydło. Pałac otacza niewielki, ale zadbany park krajobrazowy.
Zabytki w Ołdrzychowicach Kłodzkich
Do rejestru zabytków sztuki w Ołdrzychowicach Kłodzkich wpisano: kościół parafialny p.w. św. Jana Chrzciciela (30.03.1978 r., nr rej.: 693/WŁ); mauzoleum Oppersdorfów (? prawdopodobnie błąd w rejestrze, w większości źródeł informacja, że jest to mauzoleum von Magnisów), przy kościele parafialnym (31.12.1982 r., nr rej.: 913/WŁ); zespół pałacowy, ul. Kłodzka 25 (30.03.1978 r., nr rej.: 692/WŁ): pałac, budynki gospodarcze, park (wpisany również osobno 14.09.1981 r., nr rej.: 844), dwa drewniane pawilony parkowe; zespół dworski, ul. Polna: dwór (11.05.1951 r., nr rej.: 287) i park (25.06.1982 r., nr rej.: 904/WŁ); zespół budynków przemysłowych, ul. Fabryczna 1 (19.07.1988 r., nr rej.: 1239/WŁ): elektrownia wodna, hala czesanki, hala przędzalni; młyn wodny, ul. Młyńska 7 (18.12.1996 r., nr rej.: 1540/a-h/WŁ).
Zdjęcia kościoła i mauzoleum
Informacje praktyczne i dojazd
Dobry dojazd komunikacją publiczną do Ołdrzychowic zapewniają liczne autobusy PKS, kursujące między innymi z Kłodzka i Stronia Śląskiego. Polecam dojazd przez Kłodzko, do miasta można dotrzeć pociągiem z przesiadką we Wrocławiu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Prądy, następnie DK 46 do Kłodzka. Z Kłodzka należy wyjechać DK 33 w stronę Bystrzycy Kłodzkiej. Z tej ostatniej trasy w Żelaźnie trzeba skręcić w lewo w DK 392 prowadzącą do Ołdrzychowic. Obydwa pałace znajdują się po lewej stronie drogi. Odległość: w jedną stronę około 190 km. W pobliżu obydwu dawnych rezydencji można bez problemu zaparkować samochód.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2011 r.