Powiat średzki, gmina Malczyce
(nazwa niemiecka Maltsch, Kreis Neumarkt)
Zabytki w Malczycach
Do rejestru zabytków w Malczycach zostały wpisane: kościół parafialny Niepokalanego Poczęcia NMP (nr rej.: A/5813 z 24.02.2012r.), kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Bogarodzicy, dawniej ewangelicki (nr rej.: A/1152/673/W z 22.12.1993r.).
Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono liczne zabudowania mieszkalne przy ulicach Dworcowej, Kolonii Cukierniczej, Kolonii Papierniczej, 1-go Maja, Mickiewicza, Polnej, Sienkiewicza, Szkolnej, Traugutta zespół budynków PKP przy ulicy Dworcowej oraz kilka kompleksów przemysłowych: zespół budynków cukrowni przy ulicy Sienkiewicza (obecnie nie istnieje), zespół budowlany dawnej fabryki celulozy i papieru przy ulicy Sienkiewicza, zespół portu „Malczyce” nad rzeką Odrą, stocznię rzeczną „Malczyce” nad rzeką Odrą, zespół folwarczny Podewsie na wschód od Malczyc.
W ewidencji zabytków siedzibę dyrektora cukrowni wpisano określając jako zespół pałacowy (ul. Sienkiewicza nr 18): pałacyk, brama i ogrodzenie.
Miejscowość wzmiankowano w 1202 roku jako Parvum Maluta, w 1217 roku jako Malcici, w 1247 roku pod nazwą Malsicz. Od 1251 roku wieś była własnością klasztoru lubiąskiego. W Malczycach istniało dziedziczne sołectwo. Dobra zakonu cystersów z Lubiąża w 1810 roku zostały sekularyzowane i obecnie nie ma po nich śladu. Malczyce rozwinęły się znacząco w XIX wieku w wyniku budowy portu, linii kolejowej oraz licznych zakładów przemysłowych, przeważnie zlikwidowanych dopiero na przełomie XX i XXI wieku. Jednym z najważniejszych zakładów była cukrownia „Zuckerfabrik Maltsch” zbudowana w latach 1896-1897. Cukrownię powiększono w 1921 roku a sześć lat później połączono z zakładem w Ciechowie. Firma po 1945 roku działała jako Cukrownia „Małoszyn”. Przed 2011 rokiem zabudowania cukrowni zostały wyburzone. Pozostały jedynie dwa magazyny przy ulicy Sienkiewicza, dwa kominy i willa nr 18, dawna siedziba dyrektora zakładów.
Cukrownia w latach 20. XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/894523,foto.html?idEntity=544400 (dostęp: 11.09.2022r.)
Siedziba dyrektora zakładów w 1910 roku
Źródło: https://polska-org.pl/3729284,foto.html?idEntity=3235391 (dostęp: 11.09.2022r.)
Pałacyk w czasach Polski Ludowej
Autor Paweł Gerber, rok 1983, źródło DUN1/18485 Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa za: https://polska-org.pl/9298055,foto.html?idEntity=3235391 (dostęp: 11.09.2022r.).
Siedziba dyrektorów cukrowni to obecnie jeden z ciekawszych zabytków w Malczycach. Po stojących obok i wpisanych do ewidencji zabytków zabudowaniach zakładu pozostała pustka. Pałacyk zbudowano pod koniec XIX wieku. Budynek murowany na planie kwadratu, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty płaskim dachem. Bryłę urozmaicają ryzality, wykusz, ganek filarowy z balkonem. Elewacje ozdabia boniowanie naroży, gzymsy między kondygnacjami i wieńczący, arkadowy fryz, obramienia okien. Wokół pałacyku niewielkie zadrzewienie, zapewne dawny ogród ozdobny. Budynek po 1945 roku przez wiele dekad pozostawał związany z cukrownią. Pełnił funkcje administracyjne, mieszkało w nim kierownictwo przedsiębiorstwa. Po likwidacji zakładu w pałacyku znajdują się mieszkania prywatne. Zabytek można zobaczyć z zewnątrz zza ogrodzenia.
Malczyce położone są około 10 kilometrów na północny-zachód od Środy Śląskiej. Z miasta powiatowego dojazd DK94 w kierunku Legnicy do Wilczkowa i dalej drogą lokalną do Malczyc. Zespół cukrowni wybudowano na północnym krańcu miejscowości, w pobliżu rzeki Odry. Obecnie jest to ulica Sienkiewicza.
Dokładna lokalizacja pałacyku:
51.226277397794256, 16.488622278212837
Damian Dąbrowski,
Wrzesień 2022r.
