Powiat wadowicki, gmina Brzeźnica
Rys historyczny i stan obecny:
Wieś położona w zachodniej Małopolsce, nigdy nie była częścią Śląska, chociaż otaczały ją posiadłości śląskich władców. W 1278 r. na mocy porozumienia pomiędzy księciem opolskim Władysławem a księciem krakowskim Bolesławem Wstydliwym nastąpiła korekta granic pomiędzy ich dzielnicami. Do księstwa opolskiego włączono tereny pomiędzy rzekami Skawą a Skawinką, z wyjątkiem tzw. korytarza radwanickiego, który został wyłączony spod władzy Piastów opolskich. Obszar ten należał do związanego z księciem krakowskim rodu Radwanitów. Paszkówka była jedną z wiosek założonych przez Radwanitów na ziemiach wspomnianego korytarza. Niewiele wiadomo na temat właścicieli miejscowości. Na przestrzeni wieków Paszkówka należała między innymi do rodzin: Paszkowskich herbu Zadora, Parchowskich, Żydowskich, Pruszczyńskich, Rottermundów. W połowie XIX w. majątek kupił Leonard Wężyk herbu Wąż. W rękach rodziny Wężyków dobra pozostały do początku drugiej wojny światowej. Leonard Wężyk w miejscu rozebranego już wcześniej drewnianego dworu, w latach 1865-70 wzniósł neogotycki pałac, zaprojektowany przez architekta Feliksa Księżarskiego. Po 1945 r. majątek Wężyków został rozparcelowany, a rezydencję upaństwowiono. Początkowo urządzono w niej szkołę podstawową, następnie w latach sześćdziesiątych XX w. ośrodek zdrowia. W następnej dekadzie budynek przeszedł generalny remont, po którym w pałacu otwarto dom wypoczynkowy. W trakcie wspomnianego remontu przebudowano w znacznym stopniu układ pomieszczeń, a dawny strych przekształcono w kondygnację mieszkalną. Pensjonat „Kasztelanka” działał w pałacu do początku lat 90-tych dwudziestego stulecia, następnie opuszczony budynek coraz szybciej popadał w ruinę. W 1997 r. prywatny inwestor kupił zabytek od władz samorządowych. W ciągu kilku lat wyremontował pałac z przeznaczeniem na hotel i centrum konferencyjne. Informacje o hotelu można znaleźć na stronie obiektu:
Neogotycki pałac w Paszkówce to budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie wydłużonego prostokąta, trzykondygnacjowy, nakryty niskim czterospadowym dachem, wykonanym z blachy. Symetryczną dziewięcioosiową fasadę (elewację południową) po bokach zamykają dwa ryzality. W trzecim centralnym ryzalicie, znajduje się główne wejście do budynku, powyżej w szczycie wieńczącym ryzalit kartusze herbowe Wężyków i Żeleńskich. Od wschodu do korpusu przylega boczne skrzydło, z ośmioboczną wieżyczką, będącą dominantą całej rezydencji. W elewacji ogrodowej od strony zachodniej loggia oraz centralny trzyboczny ryzalit. Elewacje budynku ozdabiają ceramiczne dekoracje umieszczone między innymi w płycinach podokiennych i neogotyckie detale: sterczyny, krenelaże, attyki (przekształcone na skutek podwyższenia pałacu w XX w.), okna pierwszego piętra zamknięte łukiem Tudorów. Układ wnętrz przekształcony, z centralnie usytuowanym hallem. We wnętrzach znajduje się restauracja, apartamenty i pokoje hotelowe oraz reprezentacyjny ośmioboczny salon, zwany Salą Lustrzaną. Pałac otacza niewielki park krajobrazowy, wywodzący się z XVIII w. barokowego ogrodu. W parku warto zwrócić uwagę na okazy starodrzewu (zwłaszcza dęby szypułkowe) oraz grabowo – lipowe szpalery. Do rejestru zabytków sztuki w Paszkówce wpisano: kościół parafialny p.w. Przemienienia Pańskiego (5.12.1986 r., nr rej.: A-461/86) oraz zespół pałacowy: pałac i park (6.02.1996 r., nr rej.: A-722/96).
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Paszkówki zapewniają busy z Krakowa, Skawiny i Wadowic (rozkład busów między innymi na stronie internetowej hotelu- w zakładce lokalizacja). Ze względu na możliwości dojazdu z Górnego Śląska, polecam podróż z przesiadką w Krakowie. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 44 w kierunku Krakowa, przez Tychy, Oświęcim, Spytkowice. Za Brzeźnicą trzeba skręcić z tej trasy w prawo w lokalną drogę do Paszkówki. Odległość: w jedną stronę ponad 90 km. Przy pałacu można zaparkować samochód.
Damian Dąbrowski,
Listopad 2010 r.
