Powiat wadowicki, gmina Spytkowice
Rys historyczny i stan obecny:
Obszar, na którym założono Ryczów należał do księstwa opolskiego. W 1283 roku książę Przemysław podarował go zakonowi cystersów z Mogiły pod Krakowem. Zakonnicy prawdopodobnie dokonali lokacji miejscowości w XIV w. Pod koniec czternastego wieku w Ryczowie istniał już folwark, a w następnym stuleciu wzniesiono przy nim dwór, w którym nieraz przebywali opaci z Mogiły. Po wykupieniu przez Jagiellonów księstw oświęcimskiego i zatorskiego, Ryczów wchodził w skład Rzeczpospolitej do czasu pierwszego rozbioru Polski. Następnie od 1772 r. podlegał władzom austriackim. W 1782 r. przejęły one na rzecz funduszu religijnego majątek cystersów w Ryczowie. W 1790 r. dobra ryczowskie przekazano rodzinie Dzieduszyckich herbu Sas, jako rekompensatę za zabrane im ziemie na wschodnich kresach Rzeczpospolitej. W rękach Dzieduszyckich majątek pozostał do 1855 r., kiedy to Paulina Dzieduszycka sprzedała go Tytusowi i Sewerynie Drohojewskim herbu Korczak. W latach 1862-1864 Drohojewscy wybudowali w miejscowości nowy eklektyczny dwór. Po śmierci rodziców, właścicielką posiadłości w Ryczowie była ich córka Józefa, małżonka barona Mieczysława Błażowskiego. Następnie w 1936 r. pałac z majątkiem w Ryczowie nabył generał Zygmunt Piasecki. Podczas kampanii wrześniowej w 1939 roku generał dostał się do niewoli niemieckiej, a jego dobra zostały zajęte przez władze okupacyjne. Zygmunt Piasecki pozostał w obozie jenieckim do końca wojny. Po jej zakończeniu musiał pozostać na emigracji, zmarł w 1954 roku w Nicei. W Polsce Ludowej, po 1945 roku, większość majątku w Ryczowie została rozparcelowana, a dwór i budynki gospodarcze folwarku przekazano Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Następnie rezydencją zarządzała Gminna Spółdzielnia Samopomocy Chłopskiej, która umieściła w niej biura i sklepy. Od lat osiemdziesiątych XX w. zabytek stał pusty. Po przemianach ustrojowych 1989 roku dwór wraz z parkiem odzyskała córka generała Piaseckiego, pani Zofia Piasecka – Tarabuła. Obecnie dwór pozostaje jej własnością, budynek można zobaczyć z zewnątrz, z pewnej odległości.
Dwór murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacjowy, nakryty dachami dwuspadowymi, wykonanymi z dachówki. Asymetryczną bryłę budynku urozmaicają liczne ryzality. Fasada dziesięcioosiowa, z trzema ryzalitami, w środkowym główne wejście do budynku, poprzedzone gankiem kolumnowym, podtrzymującym balkon. Ryzalit w północno – wschodnim narożniku, pięcioboczny, z loggią na piętrze, zwieńczony krenelażem. W elewacji południowej wydatny trzyosiowy ryzalit, w elewacji wschodniej również trzyosiowy ryzalit pozorny. Wszystkie ryzality zamknięte są trójkątnymi szczytami. Elewacje budynku zdobią wydatne gzymsy wieńczące, fryzy arkadowe i półkoliście zamknięte okna z nadokiennikami w kształcie łuków odcinkowych spływających na konsolki. Dwór otacza park krajobrazowy o powierzchni około 3,5 ha, z cennymi okazami starodrzewu. W drzewostanie parku przeważają rodzime gatunki liściaste: dęby szypułkowe, lipy drobnolistne, jesiony wyniosłe. Z rzadszych gatunków występują w nim: platan klonolistny, tulipanowiec amerykański, magnolia drzewiasta, cis pospolity.
Dwór w Ryczowie został wpisany do rejestru zabytków 20.08.1987 roku, pod nr rej.: A-424/87. Otaczający go park znalazł się w rejestrze już 17.05.1947 roku, pod nr rej.: 96. Park ponownie wpisano do rejestru 20.08.1987 roku, pod nr: A-509/87.
Informacje praktyczne i dojazd:
W Ryczowie znajduje się dworzec kolejowy na trasie Oświęcim – Kraków Główny. Niestety pociągi na tej trasie kursują coraz rzadziej. Do Ryczowa z Krakowa można dojechać również autobusami firmy MAL-BUS Czułów. Z Górnego Śląska do Krakowa najlepiej wybrać dojazd pociągiem. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 44 przez Tychy, Oświęcim, Zator, w kierunku Skawiny. Opisana trasa prowadzi przez Ryczów, park z dworem znajdują się na prawo od drogi. Odległość: w jedną stronę około 80 km. Na miejscu samochód można zostawić na początku parku.
Damian Dąbrowski,
Listopad 2010 r.
