Powiat kluczborski, gmina Byczyna
(nazwa niemiecka: do 1936 r. Golkowitz, w latach 1936-45 Alteiche, Kreis Kreuzburg)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki Gołkowic sięgają średniowiecza, wtedy też w osadzie wybudowano pierwszy kościół, przejęty w XVI w. przez protestantów. W osiemnastym stuleciu wieś należała do hrabiego von Götz, który w 1750 r. wzniósł istniejący do dziś pałac. Kolejni właściciele majątku w XIX w. to rodzina Lipinskich oraz Franckenbergowie z Tułowic. W 1902 r. posiadłość nabył Rudolf von Lieres, jego potomkowie pozostali w Gołkowicach do początku 1945 r. Po wojnie w dawnej rezydencji urządzono szkołę, początkowo podstawową, w latach pięćdziesiątych – średnią. W latach 70-tych zabytek przekazano w zarząd miejscowej RSP, która doprowadziła do znacznej degradacji budynku. Kolejnym właścicielem został w 1982 r. Pan Czupryj, który kupił Pałac za niewielkie pieniądze. Nie podjął jednak trudu remontu i w osiem lat później odsprzedał rezydencję Panu Januszowi Jasińskiemu. Pan Jasiński powoli restauruje gołkowicki pałac, w którym urządził gospodarstwo agroturystyczne.
Barokowy pałac z 1750 r., przebudowywany w XIX i XX w. Budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na sklepionych piwnicach, na rzucie prostokąta, dwukondygnacjowy, nakryty dachem mansardowym wykonanym z dachówki. Fasada (elewacja północna) dziewięcioosiowa z nieznacznym centralnym trzyosiowym, trzykondygnacjowym ryzalitem, mieszczącym główne wejście z neogotyckim portalem. Elewacja ogrodowa powtarza układ fasady, przed wejściem dodano do niej niewielki drewniany ganek. Obydwa ryzality wieńczą trójkątne szczyty. Elewacje zdobią boniowane lizeny, prostokątne obramienia okien i płyciny z wyciętymi narożnikami. Ponad oknami drugiej kondygnacji ryzalitów nadokienniki półkoliste i trójkątne. Wnętrza zachowały dawny dwutraktowy układ, z korytarzem między traktami i sienią z klatką schodową na osi. Budynek można zobaczyć z zewnątrz, część wnętrz można zwiedzić, a w niektórych nawet zanocować. Obok pałacu znajduje się murowana oficyna z 1 połowy XIX w. Do rezydencji przylega park krajobrazowy o powierzchni 12 ha, z ciekawymi okazami starodrzewu.
Zabytki w Gołkowicach
Zespół pałacowy jest wpisany do rejestru zabytków: pałac i oficyna nr rej.: 1002/65 z 6.06.1965 r., park nr rej.: 10/76 z 25.08. 1976 r. i z 4.10.1993 r.
Podczas wizyty w Gołkowicach warto również zajrzeć do kościoła filialnego p.w. św. Jana Chrzciciela. Drewniana świątynia, początkowo ewangelicka, została wzniesiona w latach 1766-67. Nawa konstrukcji zrębowej, wieża tradycyjnie słupowa, wewnątrz zachowało się barokowe wyposażenie z XVIII w. oraz późnogotycki tryptyk z końca XV w.
Kościół wpisany do rejestru zabytków: nr rej.: 809/64 z 16.04.1964 r.
Informacje praktyczne i dojazd:
Do Gołkowic nie można dojechać komunikacją publiczną. Ewentualnie można wybrać dojazd pociągiem z rowerem do stacji w Byczynie, skąd do Gołkowic jest około 5 km. W pierwszej kolejności trzeba dostać się pociągiem z Katowic lub Tarnowskich Gór do Kluczborka, dalej należy jechać w kierunku Poznania. Ze względu na czas podróży i małą ilość połączeń kolejowych proponuję dwudniową wycieczkę z noclegiem w Gołkowicach, przy okazji można zwiedzić sąsiednie miejscowości. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic do Tarnowskich Gór DK 78, a dalej DK 11 w kierunku Poznania, za Byczyną do Gołkowic trzeba skręcić w prawo. Odległość: w jedną stronę około 125 km. Na miejscu można zostawić samochód na parkingu przed dworem.
Damian Dąbrowski,
Luty 2010 r.
