Powiat cieszyński, gmina Skoczów
(nazwa czeska Vilamovice)
Rys historyczny i stan obecny:
Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w 1331 roku. Początkowo należała do książąt cieszyńskich, ale już w połowie XV wieku była własnością szlachecką. Następnie wróciła w ręce Piastów Śląskich, bowiem w 1559 roku książę Wacław III Adam podarował Wilamowice i Międzyświecie swojemu zaufanemu słudze Janowi zwanemu Skoczowskim, mieszczaninowi ze Skoczowa, który sześć lat wcześniej został wyniesiony do stanu rycerskiego i otrzymał predykat „rycerz z Kojkowic". Po śmierci Jana Skoczowskiego w 1585 roku majątek otrzymał w spadku jego syn Wacław. Następnie właścicielem posiadłości został Adam Wacław Skoczowsky von Koykowitz (ur.1594r., zm.1667r.), syn Wacława. Z małżeństwa z Anną z domu Sobeck von Kornitz (ur.1588r., zm.1668r.) Adam Wacław pozostawił syna Wacława Jerzego Skoczowskiego na Wilamowicach, Łączce i Brzegach. Ostatni przedstawiciel rodu w Wilamowicach, Ludwik Maurycy, syn Wacława Jerzego był ewangelikiem. Ze względu na prześladowania religijne w 1695 roku sprzedał wioskę Gureckim z Kornic i wyjechał do Brandenburgii. Kolejnymi właścicielami Wilamowic byli Larischowie z Lhoty i po nich Radoccy z Radoczy. W 1802 roku książę Albert Kazimierz sasko-cieszyński (ur.1738r., zm.1722r.) nabył posiadłość od rodziny Radockich. Majątek został włączony do dóbr zarządzanych przez Komorę Cieszyńską. Do końca pierwszej wojny światowej włości pozostały w rękach przedstawicieli dynastii Habsburgów. Następnie dwór w Wilamowicach został własnością prywatną. Obecnie trudno powiedzieć cokolwiek o stanie własnościowym zabytku. Prawdopodobnie kilka lat temu prowadzono w budynku pewne prace zabezpieczające, niestety nie objęły one dachu. W rezultacie połowa dachu uległa zawaleniu, niwecząc efekt prowadzonych we wnętrzu dworu robót. Dziś wnętrza są zabezpieczone przed zwiedzaniem przez gruzowisko, które w nich powstało. Jeżeli nic się nie zmieni dwór w ciągu kilku następnych lat ulegnie całkowitej zagładzie.
Dwór
W połowie XVI wieku w Wilamowicach istniał już książęcy zameczek myśliwski. W latach 1565-1566 Jan Skoczowski przekształcił ten niewielki budynek na renesansową rezydencję. Dwór został rozbudowany w XIX wieku. W czasach kiedy już nie był siedziba szlachecką dostawiono do niego parterową słodownię i browar. W 1855 roku w miejscu starszej zabudowy folwarcznej ufundowano nową stajnię i oborę.
Dwór murowany z kamienia i cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, dwukondygnacyjny, do niedawna nakryty wysokim łamanym dachem. Fasada (elewacja północna) pięcioosiowa, z częściowo przekształconym układem otworów okiennych i asymetrycznie usytuowanym głównym wejściem. Od zachodu parterowa dobudówka, w znacznym stopniu zniszczona (wspomniana wyżej słodownia i browar). Pomieszczenia parteru nakrywały sklepienia kolebkowe i żaglaste, natomiast sale na piętrze posiadały drewniane belkowane stropy. Na północ od dworu, pod drugiej stronie ulicy Spółdzielczej znajdują się zabudowania mieszkalne i gospodarcze dawnego folwarku. W przeciwieństwie do samej rezydencji są użytkowane, teren wokół nich jest ogrodzony.
Zabytki w Wilamowicach
Do rejestru zabytków w Wilamowicach wpisano cmentarz żydowski (17.01.1990r., nr rej.: A-652/90); zespół dworski z XVIII/XIX w. (2.03.1960r., nr rej.: 198/60 oraz 17.10.1978r., nr rej.: A-365/78): dwór, oborę i stodołę; dwór z XVIII w., obecnie budynek nr 1 (3.03.1960r., nr rej.: 197/60 oraz 6.07.1978r., nr rej.: A-343/78).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Wilamowic zapewniają autobusy prywatnych przewoźników: firmy DAS II z Bielska-Białej i Cieszyna oraz firmy PK Transkom Sp. z o.o. z Dębowca, Iskrzyczyna i Skoczowa. Ze względu na możliwość znalezienia przesiadki polecam dojazd przez Skoczów lub Bielsko. Do obydwu miast można dotrzeć m.in. pociągiem z Katowic. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A1 w kierunku Ostrawy do węzła Żory, następnie północną obwodnicą miasta (ul. Północna, ul. Nad Rudą) do DK81 i tą ostatnią trasą w kierunku Wisły. Z DK81 należy zjechać w prawo do Skoczowa, a następnie opuścić miasto ulicą Cieszyńską. Przy wjeździe na trasę S1 trzeba skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą do Wilamowic. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 70km. Zespół dworski znajduje się w północnej części Wilamowic, przy ulicy Spółdzielczej (dawny dwór ma nr 20). Samochód można zostawić na poboczu drogi, w bezpośrednim sąsiedztwie zrujnowanego zabytku.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2014 r.
