Powiat cieszyński, gmina Haźlach
(nazwa niemiecka Gross Kuntschitz, Kreis Teschen)
Rys historyczny i stan obecny:
Na skarpie nad strumieniem Piętrówka, pierwsza rezydencja w Kończycach Wielkich została wzniesiona w szesnastym stuleciu. Budowlę ten zastąpił stojący do dziś pałac, ufundowany przez Jana Fryderyka Wilczka w XVIII w. Od 1825 r. pałac był siedzibą jednej z linii znanej rodziny von Larischów-Monnich. Ostatnią prywatną właścicielką zabytku przed drugą wojną światową była hrabina Gabriela von Thun und Hohenstein. Obiekt w Kończycach Wielkich wielokrotnie rozbudowywano i przebudowywano, zarówno w XIX jak i XX w. (m.in. w latach 1965-68, 1980-94). Pałac uszkodzony w 1945 r. przez żołnierzy radzieckich wyremontowano i zaadaptowano na dom dziecka. Placówka ta została niedawno zamknięta, a w 2008 r. starostwo powiatowe w Cieszynie sprzedało zabytek za 1,6 mln zł biznesmenom z Mazowsza, którzy obiecują urządzić w nim hotel.
Klasycystyczny pałac z elementami barokowymi, murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie litery „L”, trójkondygnacjowy, nakryty dachami mansardowymi oraz dwuspadowymi. Fasada (elewacja południowa) czternastoosiowa. Skrzydło południowe złożone z: starszej dziewięcioosiowej części po stronie wschodniej, niewielkiego łącznika i nowszej czteroosiowej dobudówki, wzniesionej na planie kwadratu. Trzyosiowy ryzalit w elewacji frontowej poprzedza portyk kolumnowo-filarowy, ponad którym znajduje się taras. Dominantę budynku stanowi czworoboczna wieża, nakryta wysokim czterospadowym hełmem. Elewacje pałacu ozdobione boniowaniem (część naroży i fragmenty przyziemia), prostokątnymi obramieniami otworów okiennych, wydatnymi gzymsami (międzykondygnacyjne i wieńczący), pilastrami korynckimi. Układ wnętrz przekształcony, zachował się holl z trzybiegową klatką schodową, w części pomieszczeń przetrwały sufity z dekoracją fasetową. Na uwagę zasługuje dawna sala balowa o ścianach podzielonych pilastrami i ozdobnymi płycinami.
Na wschód od pałacu, w miejscu drewnianego kościoła z 1686 r., znajduje się kaplica pałacowa zbudowana w 1776 r. przez właścicieli wioski, rodzinę Harasowskich z Harasowa. Kaplica przebudowana na przełomie XIX i XX w., była odnawiana w latach: 1953, 1959 i ostatnio w 2003 r.
Pałac oraz kaplicę otoczona pochodzący z XIX wieku park krajobrazowy.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Kończyc Wielkich jest mało realny. W miejscowości dziennie zatrzymują się tylko dwa autobusy PKS kursujące pomiędzy Gliwicami a Cieszynem. Łatwiej dotrzeć do sąsiednich Kończyc Małych, skąd do Kończyc Wielkich trzeba podejść na piechotę około 4 km. Samochodem z Gliwic proponuję jechać DK 78 do Nieborowic, gdzie należy skręcić w lewo w lokalną drogę do Knurowa. Dalej DK 924 prowadzi do Żor, skąd najlepiej wyjechać DK 81 w stronę Skoczowa. Za Pawłowicami trzeba skręcić w prawo w DK 938, a później ponownie w prawo w lokalną drogę do Kończyc Wielkich. Odległość: w jedną stronę niecałe 60 km. Samochód można zostawić na poboczu drogi, bądź na parkingu przed kościołem (ok. 0,5 km od pałacu). Adres pałacu: ul. Zamkowa 18
Damian Dąbrowski,
Listopad 2009 r.
