Powiat gliwicki, gmina Toszek
(nazwa niemiecka: Gross Patschin, w latach 1936-1945 Hartlingen, Kreis Tost-Gleiwitz)
Rys historyczny i stan obecny:
Paczyna już w pierwszej połowie XIX wieku wchodziła w skład dóbr pyskowicko-toszeckich należących do rodziny von Gaschin. W 1840 roku majątki te za 600 tysięcy talarów nabył radca królewski Abraham Guradze. W 1876 roku włości obejmujące posiadłość w Paczynie należały do Salo Guradze. Przed 1886 rokiem majątek odziedziczył Kurt Guradze. W tym czasie dobra rycerskie Paczyna liczyły 322ha, w tym 166ha pól uprawnych, 27ha łąk, 14ha pastwisk, 106ha lasów, 9ha dróg i podwórzy gospodarczych. Przed 1921 rokiem Kurt Guradze przekazał majątki w Paczynie (Gross Patschin) i Paczynce (Klein Patschin) swojemu młodszemu synowi rotmistrzowi Klausowi von Guradze. Klaus von Guradze pozostał właścicielem włości przynajmniej do 1937 roku. Za jego rządów powierzchnia dóbr rycerskich Paczyna wynosiła 209,5ha, w tym 156,2ha pól uprawnych, 24ha łąk, 29ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych. W 1937 roku Klaus von Guradze mieszkał we Wrocławiu, a pieczę nad folwarkami sprawował nadinspektor i generalny pełnomocnik Oskar Kalka zamieszkały w Paczynie. Po drugiej wojnie światowej posiadłości przejęło państwo polskie.
Dwór
Zabudowania dworskie z 1820r.: Klasycystyczny dwór, murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacjowy, nakryty dachem naczółkowym. Po bokach do dworu przylegają parterowe oficyny. Siedmioosiowa fasada dworu, z centralnym pseudoryzalitem zwieńczonym niewielkim trójkątnym frontonem skierowana jest na dziedziniec gospodarczy. Dziedziniec otaczają m.in.: obora z 1843r. oraz chlew z 1894r. Budynki gospodarcze w bardzo złym stanie zachowania, powoli zamieniają się w ruiny. Dwór częściowo zamieszkany. Na dziedzińcu znajduje się granitowy głaz narzutowy o obwodzie 321 cm. Teren nie jest ogrodzony, można się po nim swobodnie poruszać. Ze względu na katastrofalny stan techniczny lepiej nie zbliżać się do niektórych budynków gospodarczych, grożą zawaleniem. Do dnia dzisiejszego na Górnym Śląsku przetrwało bardzo niewiele takich kompletnych zespołów pałacowo-folwarcznych, dlatego też zrujnowanie niepozornego gospodarstwa w Paczynie jest niepowetowaną stratą.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd do centrum Paczyny komunikacją publiczną jest bardzo trudny, w ciągu dnia są tylko dwa kursy PKS-ów z Pyskowic. Jeśli jednak zdecydujemy się na niewielki spacer, nie będzie najgorzej. Na początku wioski, od strony Pniowa znajduje się dworzec kolejowy, przez który przejeżdżają pociągi relacji Gliwice – Opole, dziennie 10 kursów. Nieco dalej droga z Paczyny do Pniowa krzyżuje się z DK 94. W tym miejscu znajduje się przystanek PKS; często zatrzymują się na nim autobusy z Pyskowic do Toszka. Do samych Pyskowic bardzo łatwo dotrzemy z Gliwic, pociągiem, PKS-em lub autobusem KZK GOP. Dojazd samochodem z Gliwic jest bardzo prosty. Drogą 901 dojeżdżamy do Pyskowic, gdzie skręcamy w lewo w DK 94, z której ponownie skręcamy w lewo na wspomnianą wyżej drogę Paczyna – Pniów. W jedną stronę około 19 km. Na miejscu samochód najlepiej zostawić na parkingu przy kościele, zespół dworski znajduje się kilkadziesiąt metrów dalej.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2009 r.
