Powiat gliwicki, gmina Pilchowice
(nazwa niemiecka: Pilchowitz, w latach 1936-1945 Bilchengrund, Kreis Rybnik, następnie Tost-Gleiwitz)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsze wzmianki o Pilchowicach pochodzą z końca XIII w. Wioska początkowo była własnością biskupów wrocławskich, ale już w XIV w. przeszła w ręce śląskiego rycerstwa. Początkowo właściciele często się zmieniali, dopiero ród Hollych posiadał Pilchowice blisko dwa stulecia (XV-XVII w.). Prawdopodobnie w czasach ich panowania zbudowano w wiosce zamek-siedzibę. Na przełomie XVII i XVIII w. Pilchowice krotko należą do Reiswitzów, a następnie do zakonu cystersów z pobliskich Rud. W 1727r. wioskę wraz z przyległościami kupuje hrabia Wengersky, właściciel państwa rybnickiego. W drugiej połowie XVIII w. hrabia Emanuel Wengersky w miejscu dawnego zamku wznosi stojący do dziś barokowo-klasycystyczny dwór.
Dwór jest murowany z cegły, potynkowany, zbudowany na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacjowy, nakryty dachem mansardowym. Fasada dziewięcioosiowa z centralnie umieszczonym wejściem. Przebudowy i remonty dworu w czasach Polski Ludowej doprowadziły do zatarcia cech stylowych budynku. Obecnie w znajduje się w nim siedziba Urzędu Gminy Pilchowice. Ostatni remont dworu miał miejsce na początku XXI wieku. W pobliżu dworu zachowały się resztki dawnego parku krajobrazowego oraz część budynków gospodarczych folwarku.
Zabytki w Pilchowicach
Do rejestru zabytków w Pilchowicach wpisano kościół par. p.w. św. Jana Chrzciciela, XVIII w. (nr rej.: 296/60 z 7.03.1960r.); plebanię, XVIII w. (nr rej.: 295/60 z 7.03.1960r.); spichlerz plebański, drewniany, XVIII/XIX w. (nr rej.: 294/60 z 7.03.1960r., przeniesiony do skansenu w Chorzowie); klasztor bonifratrów, obecnie szpital przeciwgruźliczy, 1 poł. XIX w. (nr rej.: 290/60 z 7.03.1960r.); dworzec kolejowy, XIX/XX w.(nr rej.: A/1477/92 z 1.03.1993r., decyzja: kolejka wąskotorowa Nieborowice – Rudy), magazyn przesyłkowy, szachulcowy (nr rej.: j. w.); szkoła parafialna, obecnie dom mieszkalny, 1 poł. XIX w. (nr rej.: 292/60 z 7.03.1960r.); dwór, XVIII w. (nr rej.: 293/60 z 7.03.1960r.).
Informacje praktyczne i dojazd:
Do Pilchowic można bardzo łatwo dojechać PKS-em z Gliwic, linia Gliwice – Stanica lub autobusem KZK GOP nr 236 z Knurowa. Wybierającym się w podróż samochodem proponuję drogę: z Gliwic DK 78 w kierunku Rybnika, z której skręcamy w prawo w DK 921 prowadzącą przez środek Pilchowic. W jedną stronę około 14 km. Dwór znajduje się w samym centrum miejscowości przy ul. Damrota (DK 921). Przy Urzędzie Gminy znajduje się dosyć duży parking, na którym nie powinno być problemu z pozostawieniem samochodu.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2009 r.
