Powiat lubliniecki, gmina Pawonków
(nazwa niemiecka: Lagiewnik Gross, Kreis Lublinitz)
Rys historyczny i stan obecny:
Łagiewniki Wielkie pojawiają się po raz pierwszy w „Księdze uposażenia biskupstwa wrocławskiego” datowanej na przełom XIII i XIV w. Około połowy XVI w. właścicielem Łagiewnik był Jan Zamenth von Koschitzki, żonaty z Anną Katarzyną, córką Bernarda (Piotra?) z Jakubowic. Łagiewniki odziedziczył jego syn Jan, żonaty przed 1602 r. z Ewą Nawoy z Dolnej. Następnie wieś przejął brat Jana, Sambor (zm. 1650), mąż Katarzyny Scheliha z Pawonkowa. Małżeństwo to miało tylko córkę, Katarzynę, która w 1652 r. wyszła za mąż za Zygmunta von Heydebrand, właściciela Smard i Biskupic koło Kluczborka. W drugiej połowie XVII w. w dokumentach wzmiankowany jest Jan Brziszkowski ze Świetochłowic i Łagiewnik koło Lublińca. Następni znani właściciele majątku to rodzina von Wrbski oraz Adam Samson von Paczynski (zm. po 1707). W latach 1720-1831 Łagiewniki ponownie znalazły się w rękach rodziny von Koschitzki. W księdze adresowej z 1886 r. jako właścicielka majątku w Łagiewnikach Wielkich liczącego 669ha została wymieniona hrabina Teresa Lankoronski, z domu von Aulock. Na przełomie XIX i XX w. z dóbr łagiewnickich wydzielono posiadłość Neuen (Nowe Łagiewniki Wielkie). W 1905 r. majątek w Łagiewnikach Wielkich o powierzchni 329ha należał do Eugena Lange. Z księgi adresowej z 1912 r. wynika, że w tym czasie jego właścicielem był Erich aus dem Winckel. Następnie (księgi z lat 1921-1930) posiadłość licząca 320ha należała do rodziny von Jarochowski. W latach trzydziestych majątek w Łagiewnikach Wielkich był własnością Urzędu Ziemskiego i został rozparcelowany. W 1936 r. w budynku dworu ulokowano zakład karny. Powojenne losy budynku nie są nam znane.
Obecny dwór w Łagiewnikach Wielkich został zbudowany najprawdopodobniej w XIX w., w stylu klasycystycznym, być może w miejscu wcześniejszej rezydencji. Od niedawna budynek stanowi własność prywatną. Teren wokół dworu i parku jest ogrodzony, obowiązuje zakaz wstępu. Co najmniej od 2009 r. trwa generalny remont zabytku.
Dwór murowany z cegły, pierwotnie potynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacjowy, nakryty dachem dwuspadowym o niewielkim spadku wykonanym z dachówki. Fasada ośmioosiowa, z asymetrycznie umieszczonym wejściem, poprzedzonym niewielkim gankiem. W trakcie prac remontowych zrzucono tynk pokrywający elewacje. Obecnie budynek pozbawiony cech stylowych, trudno ocenić jak będzie wyglądał po remoncie.
Niewielki park w Łagiewnikach Wielkich (liczy około 2,5 ha powierzchni) został założony na przełomie XVIII i XIX w. W drzewostanie parku dominują gatunki liściaste: dąb szypułkowy, olsza czarna, jesion wyniosły, brzoza brodawkowata, klon jawor, klon srebrzysty, lipa drobnolistna, kasztanowiec pospolity. Z gatunków iglastych odnotowano jedynie świerk pospolity i sosnę wejmutkę. W południowo-wschodniej części parku znajduje się niewielki staw z wyspą.
Informacje praktyczne i dojazd:
Do Łagiewnik Wielkich dojeżdżają w ciągu dnia tylko dwa autobusy PKS z Lublińca, dlatego próba dotarcia komunikacją publiczną do tej miejscowości jest mało realna. Ewentualnie można dojechać pociągiem z Katowic lub Tarnowskich Gór do Lublińca, a dalej PKS-em do Pawonkowa, skąd do Łagiewnik Wielkich trzeba podejść około 2km na piechotę. Wybierającym podróż samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 78 do Tarnowskich Gór, następnie DK 11 w kierunku Poznania. Za Lublińcem należy skręcić w lewo w DK 46, w stronę Opola. Trasa ta prowadzi przez Pawonków, skąd lokalną drogą można dojechać z Łagiewnik Wielkich. Odległość: w jedną stronę nieco ponad 60km. Na miejscu samochód najlepiej zostawić przy kościele, skąd blisko do dworu. Zespół dworsko-parkowy Nowe Łagiewniki Wielkie znajduje się jakieś 2km na północny-zachód od centrum miejscowości. Można do niego dojechać samochodem, który trzeba zostawić na poboczu drogi.
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2009 r., aktualizacja marzec 2011 r.
Aktualizacja: Niedawno zakończyły się prace restauracyjne przy dworze w Łagiewnikach Wielkich. W budynku znajduje się hotel, dzięki czemu można zobaczyć przynajmniej część jego wnętrz.
Damian Dąbrowski
Marzec 2012r.
Nowe Łagiewniki Wielkie
Powiat lubliniecki, gmina Pawonków
(nazwa niemiecka: Neuen, Kreis Lublinitz)
Majątek w Nowych Łagiewnikach Wielkich został wydzielony z dóbr Łagiewniki Wielkie na przełomie XIX i XX w. Zapewne w tym czasie wzniesiono istniejący do dziś niewielki dwór, wokół którego założono park krajobrazowy. W 1905 r. właścicielem posiadłości liczącej 155,5ha był Edward Kolbe. Majątek należał do niego jeszcze w 1912 r. Następnie (najpóźniej w 1921 r.) przejął go Kurt Kolbe, być może syn Edwarda. W 1930 r. posiadłość o powierzchni 150ha należała już do rodziny Gawletta, w rękach której pozostawała również w 1937 r. Po drugiej wojnie światowej dobra zostały znacjonalizowane i na ich bazie utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. Obecnie niezamieszkały dwór prawdopodobnie jest własnością prywatną.
Dwór w Nowych Łagiewnikach Wielkich to budynek murowany z kamienia i cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, podpiwniczony, parterowy, z piętrowym ryzalitem, nakryty dachem naczółkowym, wykonanym z eternitu. Fasada sześcioosiowa, z centralnie usytuowanym niewielkim gankiem. Elewacja tylna pięcioosiowa, w jednej z elewacji bocznych ryzalit. Budynek zabezpieczony przed wejściem można zobaczyć tylko z zewnątrz.
Do dworu przylega zaniedbany park krajobrazowy o powierzchni 1,86ha. Drzewostan parku tworzą wyłącznie gatunki liściaste, między innymi: lipa drobnolistna, dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy, kasztanowiec pospolity, jesion wyniosły, brzoza brodawkowata.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2011 r.
