Powiat mikołowski, dzielnica Orzesza
(nazwa niemiecka: Woschczütz, Kreis Pless)
Rys historyczny i stan obecny:
W XVI wieku miejscowość należała do rodu Woszczyckich. W czasie wojny trzydziestoletniej rodzina Woszczyckich utraciła majątek w Woszczycach. Kolejnymi właścicielami dóbr byli: Krzysztof Wielopolski, rodzina Franken (od 1676r. do 1732r.), Gustav von Cybulka (w latach 1766-1782). W 1783 roku posiadłość w Woszczycach należała do Ludwiga barona von Ruesch. W miejscowości znajdował się dom pański i folwark. Woszczyce w tym czasie liczyły 92 mieszkańców. Następnie majątek nabył von Sack, od którego odkupił go Andrzej Witowski. W 1830 roku dobra należały do porucznika von Wittowsky z Gardawiz (auf Gardawitz). W Woszczycach wzmiankowano 57 domów, 371 mieszkańców, w tym 2 ewangelików i 9 Żydów. W 1836 roku Franz von Winckler (ur.1803r., zm.1851r.) nabył rozległe dobra wokół Orzesza, obejmujące m.in. Woszczyce. W opisie miejscowości z 1845 roku wymieniono 48 domów, katolicki kościół parafialny, katolicką szkołę, 440 mieszkańców, w tym 13 ewangelików i 15 Żydów. W 1846 roku Franz von Winckler sprzedał dobra woszczyckie książętom z rodu von Hohenzollern, ale już dwa lata później je odkupił. W 1851 roku posiadłość odziedziczyła córka Franza von Wincklera z pierwszego małżeństwa z Alwiną Kalide – Waleska von Winckler (ur. 1827r., zm.1880r.). W 1854 roku dziedziczkę poślubił porucznik wojsk pruskich Hubert Gustav Victor von Tiele (ur.1823r., zm.1893r.). Pani Waleska von Thiele-Winckler pozostała właścicielką dóbr w Woszczycach do 1880 roku. Włościami zarządzali generalni pełnomocnicy, m.in. w 1872 roku Grundmann, w 1876 roku Mauve. W 1880 roku posiadłość otrzymał w spadku Hubert Gustav Victor von Tiele-Winckler. W 1886 roku powierzchnia dóbr wynosiła 1466ha, w tym 302ha pól uprawnych, 75ha łąk, 16ha pastwisk, 987ha lasów, 32ha stawów, 54ha dróg i podwórzy gospodarczych. W 1893 rok po śmierci ojca właścicielem majątku został Franz Hubert von Tiele-Winckler auf Miechowitz (ur.1857r., zm.1922r.). Następnie dobra odziedziczył Claus Hubert hrabia von Tiele-Winckler z Zawiści i Mosznej (auf Zawiść und Moschen, ur.1892r., zm.1938r.), syn Franza Huberta. Claus Hubert hrabia von Tiele-Winckler nie posiadał potomków i w 1932 roku adoptował kuzyna z linii z Rothenmoor Hansa Wernera von Tiele-Winckler (ur.1895r., zm.1957r.), który sześć lat później otrzymał w spadku rozległe włości, obejmujące również majątek w Woszczycach. W 1937 roku dobra rycerskie Woszczyce łącznie z dobrami rycerskimi Palowice liczyły 2871,2ha, w tym 46,3ha pól uprawnych, 137,7ha łąk, 47,4ha pastwisk, 110,2ha stawów, 3,4ha ogrodu, 6,6ha parku, 2487,6ha lasów, 32ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Po zakończeniu drugiej wojny światowej posiadłości przejęło państwo polskie. W czasach Polski Ludowej pod zarządem Lasów Państwowych dwór w Woszczycach został doprowadzono do ruiny. W 1994 roku prywatny inwestor rozebrał zniszczony zabytek i wybudował go na nowo. W odtworzonym dworze urządzono luksusowy hotel. Budynek można bez przeszkód zobaczyć z zewnątrz.
Dwór
Początki rezydencji w Woszczycach ponoć sięgają siedemnastego wieku. Dom pański wzmiankowano w miejscowości m.in. w 1783 roku. Obecnie istniejący budynek wzniesiono w miejscu neobarokowego pałacyku z XIX wieku. Dwór zbudowany na planie prostokąta, murowany, potynkowany, parterowy, nakryty dachem mansardowym wykonanym z dachówek ceramicznych. Fasada siedmioosiowa, z centralnym głównym wejściem, poprzedzonym filarowym gankiem, podtrzymującym balkon. Elewacje ozdabiają neobarokowe detale: gzymsy, obramienia okienne, nadokienniki i pilastry. Wokół dworu zachowany niewielki, ale zadbany park.
Zainteresowanym polecam oficjalną stronę hotelu.
Zabytki w Orzeszu Woszczycach
Do rejestru zabytków w Orzeszu Woszczycach wpisano pałacyk, XIX w. (nr rej.: 729/66 z 15.06.1966r.).
Informacje praktyczne i dojazd:
Woszczyce są położone przy ruchliwej drodze krajowej nr 81. Dzięki temu bardzo łatwo do nich dotrzeć komunikacją publiczną. Autobusami PKS do Woszczyc możemy dojechać m.in. z: Cieszyna, Katowic, Mikołowa, Wodzisławia Śląskiego i Żor. Wybierającym się w podróż samochodem z Gliwic proponuję wyjazd z miasta ul. Bojkowską, i kontynuowanie jazdy drogami lokalnymi do Orzesza przez Bojków, Gierałtowice i Ornontowice. Z centrum Orzesza należy wyjechać ul. Żorską, w Woszczycach przejechać przez DK 81 i skierować się w ulicę Jana Długosza, przy której znajduje się dwór. W jedną stronę niecałe 30 km. Na miejscu można zostawić samochód na parkingu przed zajazdem przy DK 81 lub w centrum Woszczyc.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2009 r.
