Powiat pszczyński, gmina Pawłowice
(nazwa niemiecka: Jarzombkowitz, Kreis Pless)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka o Jarząbkowicach podobnie jak o wielu innych śląskich miejscowościach pojawia się w „Księdze uposażenia biskupstwa wrocławskiego", datowanej na rok 1305. Z okresu średniowiecza przetrwało niewiele informacji o historii wioski i jej właścicielach. W piętnastym stuleciu Jarząbkowice należały do rycerskiego rodu Judaszów. Nastepnie około 1480 r. tutejszy majątek posiadał Mikołaj Brodecki. W XVI wieku Jarząbkowice były w rękach rodziny Kozłowskich, a wiek później należały do rodziny von Kloch. Właściciele majątku często się zmieniali w osiemnastymi i dziewiętnastym stuleciu. Pod koniec XIX w. tutejsze dobra kupiła rodzina Stonawskich i pozostała w nich do 1945 roku.
Klasycystyczny dwór w Jarząbkowicach został wzniesiony przed 1798 roku. Rezydencję rozbudowano w XIX wieku, zaburzając jej symetrię. Dwór uszkodzony w 1945 roku, odbudowany w powojennej Polsce.
Budynek murowany z cegły, pierwotnie potynkowany, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, dwukondygnacjowy, nakryty czterospadowym dachem. Fasada jedenastoosiowa, z asymetrycznie usytuowanym pozornym trzyosiowym ryzalitem, zamkniętym trójkątnym przyczółkiem. Wejście z portalem z uszakami pierwotnie umieszczone na osi budynku. Obecnie portalu już nie ma, śladem po nim jest kartusz z herbem ówczesnych właścicieli. W efekcie skucia tynków elewacje pozbawiono wszelkich ozdób, pozostał jedynie ślad po gzymsie międzypietrowym oraz wieńczącym, być może okna były w ozdobnych obramieniach. Układ wnętrz przekształcony, w części budynku dwutraktowy. Za dworem przetrwały resztki dawnego parku krajobrazowego. Przed dworem znajduje się dziedziniec folwarczny wokół którego rozlokowane są budynki gospodarcze.
Dwór wraz z gospodarstwem rolnym znajduje się obecnie w rękach prywatnych. Teren wokół jest ogrodzony, obowiązuje zakaz wejścia, nie ma możliwości zwiedzania obiektu. Z elewacji zabytkowej rezydencji pozrzucano tynki, może jest to pierwszy etap renowacji obiektu.
Aktualizacja:
Pomiędzy 2009 a 2015 rokiem prywatny właściciel prowadził remont rezydencji. Został wymieniony dach budynku, otynkowano fasadę dworu. Elewacje ogrodowa nie została wykończona. Wygląda na to, że prace remontowe zostały przerwane.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Jarząbkowic jest dosyć skomplikowany. Najlepiej dojechać PKS-em z Katowic do Jastrzębia Zdroju. Z Jastrzębia z przystanku na ul. Arki Bożka kursuje autobus miejski nr 128 do Pielgrzymowic, który przejeżdża przez Jarząbkowice. Niestety kursów jest niewiele. Samochodem z Gliwic proponuję jechać DK 78 w kierunku Rybnika do Nieborowic, skąd DK 924 do Żor, a dalej DK 81 w stronę Skoczowa, za Pawłowicami trzeba skręcić w prawo DK 938 do Golasowic, gdzie w należy skierować się w lewo w lokalną drogę do Jarząbkowic. W jedną stronę nieco ponad 50 km. Na miejscu nie ma parkingu, samochód na chwilę można zostawić przy sklepie w centrum wioski.
Damian Dąbrowski,
Sierpień 2009 r., aktualizacja luty 2015r.