Powiat rybnicki, gmina Lyski
(nazwa niemiecka: Lissek, Kreis Rybnik)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: 1313 r.
Właściciele majątku: początkowo wioska należała do książąt raciborskich, w XIV w. była własnością klasztoru dominikanek z Raciborza, a następnie ponownie weszła w skład dóbr kameralnych. W XVII w. miejscowość podzielona była na dwie części, ich właścicielami byli Franciszek Zmeskal i Franciszek Rogojski. Pod koniec XVIII w. Józef von Tluk połączył ze sobą obydwa działy. Od początku dziewiętnastego stulecia dobra należały do rodziny von Adlersfeld, od której w 1823 r. kupił je Józef Benedykt Polednik. W 1847 r. zmarł Edward, jedyny syn i dziedzic Józefa Polednika. Właściciel majątku w Lyskach po jego śmierci wybudował istniejący do dziś tzw. Dom dla Ubogich. Na mocy testamentu Józefa Polednika utworzono Fundację im. Polednika, która zarządzała dobrami w Lyskach do końca drugiej wojny światowej. W 1937 r. majątek fundacji liczył powierzchnię ponad 910 ha.
Dwór
Klasycystyczny dwór w Lyskach wzniesiono około 1800 r. Budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacjowy, nakryty dachem naczółkowym wykonanym z dachówki. Fasada (od strony dawnego dziedzińca gospodarczego) pięcioosiowa, z centralnie usytuowanym drewnianym gankiem. Elewacje pozbawione ozdobnych detali, zachowały ślady podziałów ramowych – fragmentarycznie zachowany gzyms między piętrami i pilastry. Przy jednej z elewacji bocznych parterowa dobudówka, częściowo zawalona. Budynek nieużytkowany, zabezpieczony przed wejściem, można zobaczyć tylko z zewnątrz. Niestety trudno znaleźć informację kto obecnie jest właścicielem obiektu. Jeżeli sytuacja nie ulegnie zmianie dwór w Lyskach wkrótce zmieni się w ruinę. W pobliżu niewielkiej rezydencji fragmenty parku krajobrazowego i wykorzystywane budynki gospodarcze dawnego folwarku.
Zabytki w Lyskach
Do rejestru zabytków w Lyskach wpisano: dwór (15.03.1966 r., nr rej.: 595/66) oraz spichrz (15.03.1966 r., nr rej.: 596/66). W miejscowości warto również zobaczyć zbudowany w latach 1904-1906 neogotycki kościół parafialny p.w. św. Małgorzaty, a także neogotycki budynek Domu Pomocy Społecznej p.w. św. Józefa, ufundowany przez Józefa Polednika. Na cmentarzu zachował się zespół zabytkowych nagrobków z XIX i XX w (w tym nagrobek matki Karola Goduli) i kaplica grobowa rodziny Polednik z połowy dziewiętnastego stulecia.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Lysek zapewniają autobusy PKS kursujące między innymi z Raciborza. Do Raciborza można dotrzeć pociągiem z Katowic, Rybnika lub Kędzierzyna – Koźla, a także autobusem z Gliwic. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 78 do Rybnika. Z Rybnika najlepiej wyjechać ulicą Zebrzydowicką, droga ta przez Jejkowice, Suminę prowadzi prosto do Lysek. Dwór znajduje się w centrum miejscowości na lewo od niej. Odległość: w jedną stronę około 40 km. Samochód można zaparkować tuż obok dworu.
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2010 r.
