Powiat rybnicki, gmina Lyski
(nazwa niemiecka: Dreilinden, Kreis Rybnik)
Rys historyczny i stan obecny:
Na temat historii wioski posiadamy niewiele informacji. Według różnych wersji pierwsza wzmianka źródłowa na jej temat pochodzi z 1307 lub 1504 roku. W pierwszej połowie XVII w. właścicielem Dzimierza i Gotartowic był Abraham Sokołowski, mąż Magdaleny Charwat von Wecze. W 1736 r. pochodząca z Wenecji rodzina Bernini kupiła Dzimierz i Żytną koło Rybnika. W 1788 r. Hieronim Bernini sprzedał wszystkie rodzinne majątki na Górnym Śląsku hrabiemu Kurtowi von Haugwitz z Krapkowic. W pierwszej połowie XIX w. pałac i majątek w Dzimierzu należały do Aleksandra Mendelssohna. W 1823 r. wuja odwiedził słynny kompozytor Feliks Mendelssohn – Bartholdy (1809-1847). W drugiej połowie XIX w. dobra w Dzimierzu należały do Jakuba Zawadzkiego. W 1921 r. właścicielem majątku było państwo niemieckie, a następnie państwo polskie. Folwarkiem w tym czasie zajmowali się zarządcy: Schuster, a po nim Adam Frida. Po drugiej wojnie światowej majątek przekazano Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu.
Pałac w Dzimierzu pochodzi z końca XIX w. Budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacjowy, nakryty dachem czterospadowym z dachówki. Fasada sześcioosiowa, z centralnie usytuowaną loggią, mieszczącą główne wejście. Ponad nią niewielka wystawka. W elewacji tylnej trzykondygnacjowy dwuosiowy ryzalit, w jednej z elewacji bocznych niższy ryzalit, przy nim ganek. Elewacje pałacu zachowały część architektonicznych detali: pilastry ujmujące loggię, wydatne gzymsy: między kondygnacjami i wieńczący, proste obramowania otworów okiennych, podokienniki.
Pałac otacza niewielki park krajobrazowy (1,76 ha). W drzewostanie parku dominują gatunki liściaste: dąb szypułkowy, lipa drobnolistna, kasztanowiec zwyczajny, klon zwyczajny, klon jawor, klon czerwony, grab pospolity, robinie akacjowe. Przy wjeździe na teren folwarku znajduje się dawna oficyna, spośród budynków gospodarczych warto zwrócić uwagę na pochodzące z końca XIX w.: spichlerz i oborę.
Pałac w Dzimierzu jest obecnie własnością prywatną, budynek można zobaczyć z zewnątrz, spoza ogrodzenia. Zespół pałacowy w Dzimierzu: pałac i park, został wpisany do rejestru zabytków sztuki 17.12.1981 r. i ponownie 21.05.2007 r., pod nr rej.: A/160/07.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Dzimierza zapewniają autobusy PKS Racibórz. Autobusy te najczęściej jeżdżą do miejscowości: Lyski, Nowa Wieś i Pstrążna. Do Lysek można dojechać autobusem z Raciborza. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 78 do Rybnika, następnie DK 935 w stronę Raciborza. W miejscowości Rzuchów należy skręcić w prawo w DK 923 w kierunku Lysek. Ostatnia trasa prowadzi przez Dzimierz, pałac znajduje się na lewo od niej. Odległość: w jedną stronę około 45 km. Samochód można zostawić przy ulicy prowadzącej do dawnego folwarku.
Damian Dąbrowski,
Listopad 2010 r.
