Powiat wodzisławski, gmina Gorzyce
(nazwa niemiecka: Klein Gorschütz, Kreis Ratibor)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki miejscowości sięgają XIII w. Prawdopodobnie już w czternastym stuleciu w Gorzyczkach wzniesiono niewielki zamek rycerski. W dokumencie z 1415 r. pojawia się po raz pierwszy właściciel majątku, niejaki Schambor von Klein-Gorzitz. W 1481 r. miejscowość należała do Birka z Nasiedla. W źródłach z końca XV w. jako właścicielka wioski wzmiankowana była Anna z Gorzyczek. Przed 1520 r. Jerzy Lischka nabył Gorzyczki, Uchylsko i Łaziska. Jego syn Jan (zm. po 1530 r.) sprzedał część odziedziczonych majątków. Następnie dobra należały do rodziny Wallenstein. W 1595 r. Jan Krzidlowski kupił Gorzyce i Gorzyczki, które rok później sprzedał Janowi von Raschuetz. W 1661 r. właścicielem majątku był Karol Bernard Berger von Berg. Od końca XVII w. dobra należały do rodziny von Reichenbach. Od 1788 r. Gorzyczki były własnością kapitana Ernesta von Kaminietz. W 1799 r. posiadłość nabył rotmistrz von Gellhorn, który kilkanaście lat później sprzedał ją majorowi Ignacemu von Handsburg. Kolejnymi właścicielami majątku byli: rodzina von Skrbensky z Gołkowic, przemysłowiec Józef Doms z Raciborza i jego spadkobiercy oraz rodzina von Larisch-Mönnich. Z ksiąg adresowych z lat 1921-1937 wynika, że dobra w Gorzyczkach w tym czasie należały do dr prawa Johann hrabia Larisch von Mönnich z Karwiny. W 1945 r. posiadłość została przejęta przez państwo polskie, a w następnym roku dokonano parcelacji gruntów.
Rodzina von Larisch-Mönnich posiadała w Gorzyczkach folwark oraz parterowy pałac myśliwski otoczony parkiem. W czasie drugiej wojny światowej w pałacu mieścił się obóz dla matek z dziećmi. Pod koniec wojny budynek został uszkodzony. Odbudowa trwała od 1947 do 1949 roku, w jej trakcie wzniesiono dwie dodatkowe kondygnacje. W 1952 r. w pałacu umieszczono istniejący do dziś Państwowy Dom Dziecka. W latach 1979-1984 przeprowadzono kolejną, gruntowną przebudowę budynku. W jej wyniku został on zupełnie pozbawiony cech stylowych. W ostatnich latach Dom Dziecka przeszedł kolejny remont. Obecnie jest to budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, trzykondygnacjowy, nakryty płaskim dachem. Ze względu na pełnione funkcje obiekt można zobaczyć tylko z zewnątrz. Adres: Gorzyczki, ul. Wiejska 8.
Teren domu dziecka jest ogrodzony, od strony folwarku można dostać się do zaniedbanego, dawnego parku krajobrazowego. Warto w nim zwrócić uwagę na okazy starodrzewu, m.in. dąb czerwony o obwodzie ponad 450 cm. W pobliżu przetrwały pofolwarczne budynki gospodarcze, wykorzystywane przez Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną „Plon”. Biura spółdzielni znajdują się w przebudowanym dworze, który był siedzibą zarządcy folwarku.
Na terenie Gorzyczek żaden obiekt nie jest wpisany do rejestru zabytków. W pobliżu warto zobaczyć dwa pałace w Gorzycach.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Gorzyczek zapewniają autobusy PKS z Jastrzębia – Zdroju i Wodzisławia Śląskiego. Planującym wyjazd najlepiej jechać przez Wodzisław Śląski, do którego można dotrzeć między innymi pociągiem z Katowic i Rybnika lub autobusem z Rybnika. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 78 w kierunku Chałupek. W miejscowości Gorzyce należy skręcić z tej trasy w lewo w lokalną drogę do Gorzyczek. W Gorzyczkach trzeba kierować się w prawo, ulicą Wiejską. Adres Powiatowego Domu Dziecka: ul. Wiejska 8, biura Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej „Plon”: Wiejska 6a. Odległość: w jedną stronę niecałe 50 km. Samochód można zostawić na parkingu. Podczas wizyty w dawnych dobrach rodziny von Larisch-Mönnich w Gorzyczkach należy mieć na uwadze spokój wychowanków Domu Dziecka.
Damian Dąbrowski,
Listopad 2010 r.
