Moravskoslezský kraj – województwo morawsko-śląskie
(nazwa polska Miasto Olbrachcice, nazwa niemiecka Stadt Olbersdorf)
Rys historyczny i stan obecny:
Albrechtice po raz pierwszy pojawiają się w dokumencie z 1377 r. dotyczącym podziału księstwa opawskiego po śmierci księcia Mikołaja II. Właścicielem wioski był wówczas Linhart z Rovného. Kilkanaście lat później albrechticki majątek dzierżawił margrabia Jodok. Od 1429 r. Albrechtice należały do znanej rodziny Stoszów. Prawdopodobnie to właśnie ona w zachodniej części miejscowości wzniosła zamek. Ponieważ Stoszowie byli zwolennikami króla Jerzego z Podiebradu, ich twierdza w 1474 r. została oblężona i zdobyta przez wojska króla węgierskiego Macieja Korwina. Korwin wydzierżawił Albrechtice Adolfowi Mrákotov ze Studnic, który od króla Władysława II uzyskał dla wioski prawa miejskie. Po nim Albrechtice należały do Arnošta Mrákota, a od 1503 r. do rodziny Supów z Fulštejna. W drugiej połowie XVI w. Supowie przebudowali średniowieczną twierdzę w renesansowy zamek. Rezydencja składała się z czterech jednopiętrowych skrzydeł otoczonych fosą i wałem obronnym. Po śmierci Jerzego Supa, jego córka Elżbieta w 1582 r. poślubiła Jana z Valdsteinu i wniosła mu w wianie rodzinny majątek. Jan Krzysztof Valdstein brał udział w antyhabsburskim powstaniu w latach 1618-20 i w 1621 r. jego dobra zostały skonfiskowane. Cesarz Ferdynand II przekazał Albrechtice swojemu bratu, arcyksięciu Karolowi, biskupowi wrocławskiemu, który w 1623 r. odstąpił je zakonowi jezuitów z Nysy. W trakcie wojen śląskich zakonnicy z Nysy w 1742 r. przekazali miasto jezuitom z Opawy. W 1773 r. po kasacie zakonu majątek został upaństwowiony. W 1824 r. dobra sprzedano Karolowi Trauguttowi Skrbenskiemu z Hřiště na Hošťálkovicích. W rok później Skrbenski sprzedał je kupcom opawskim Wincentemu Tlachovi i Wincentemu Keilovi. Nowi właściciele wybudowali w Albrechticach pałac, a dawną twierdzę zwaną odtąd Starym Zamkiem wynajęli. Był to początek upadku zamku. Budynek używany między innymi jako zakład psychiatryczny, składnica wojskowa, skład gospodarczy powoli ulegał zniszczeniu. Sytuacja nie zmieniła się po 1945 r., kiedy to własność prywatną upaństwowiono. Stary zamek znalazł się w rękach władz samorządowych oraz przedsiębiorstwa ČSAD. Niezagospodarowany zabytek ulegał szybko dewastacji i w 1980 r. został ostatecznie zburzony. Obecnie w ukształtowaniu terenu ciężko odnaleźć miejsce po zamku. W pobliżu przetrwała część budynków gospodarczych dawnego folwarku oraz browaru. Dziś jeszcze na niektórych mapach i w przewodnikach można znaleźć informację o zamku w centrum Albrechtic, niestety jedynym materialnym śladem tego obiektu jest nazwa ulicy – Zámecká. Teren dawnego zamku jest ogrodzony, można go obejrzeć zza płotu, niestety nie wiele jest do zobaczenia.
Zwiedzając Město Albrechtice warto zwrócić uwagę na osiemnastowieczny kościół parafialny p.w. Nawiedzenia NMP, podłużny rynek z kamienicami z XVIII i XIX w. i kolumną św. Anny z 1719 r. oraz pałac zwany Nowym Zamkiem.
PAŁAC
W 1825 r. Albrechtice zakupili kupcy opawscy Wincenty Tlach i Wincenty Keil. Właściciele majątku wybudowali przy drodze do Hynčic nową rezydencję, którą otoczyli parkiem krajobrazowym z oranżerią. W 1837 r. zmarł Wincenty Tlach, a w rok później Wincenty Keil, mimo to do 1847 r. obie rodziny wspólnie zarządzały dobrami. Po podziale dóbr w pobliżu pałacu wystawiono kolejne budynki: w 1855 r. Gustav Hirsch zbudował dwuskrzydłową, jednopiętrową rezydencję, a na początku XX w. rodzina Brunner ufundowała jednopiętrową secesyjną willę. Po drugiej wojnie światowej pałac został wykorzystany jako wielorodzinny budynek mieszkalny. Funkcję te pełni do dnia dzisiejszego, dlatego budynek można zobaczyć tylko z zewnątrz. Wokół dawnej rezydencji zachowały się pozostałości parku krajobrazowego.
Klasycystyczny pałac o układzie horyzontalnym, złożony z trzech skrzydeł usytuowanych w linii prostej. Budynek murowany z cegły, potynkowany, dwukondygnacjowy, nakryty dachem dwuspadowym. Fasada korpusu piętnastoosiowa z trzema pozornymi ryzalitami. Środkowy ryzalit zamknięty prostokątnym przyczółkiem mieści główne wejście, boczne ryzality wieńczą tradycyjne trójkątne naczółki. Korpus częściowo boniowany zachował ślady dawnych zdobień elewacji. Skrzydła boczne siedmioosiowe, niższe, pozbawione elementów dekoracyjnych.
Informacje praktyczne i dojazd:
W Czechach dojazd komunikacją publiczną do Města Albrechtice nie stanowi problemu. W mieście znajduje się dworzec kolejowy na trasie Krnov – Sumperk, poza pociągami do Albrechcic kursują często autobusy z Krnova. Niestety trudny jest dojazd z Polski do Krnova. Pomimo niedużej odległości od Raciborza zarówno Krnov jak i Opawa nie mają żadnych połączeń komunikacyjnych z polskim miastem. W tej sytuacji trzeba jechać bardzo długim objazdem: najpierw pociągiem z Katowic do Chałupek (w ciągu dnia jedzie tylko kilka pociągów, czas jazdy ponad 2 godziny). Z dworca w Chałupkach należy przejść około 2 km na rynek w Starym Bohuminie skąd odjeżdżają autobusy do dworca kolejowego w Nowym Bohuminie. Autobusy jeżdżą często, co 30-60 minut, czas jazdy 10 minut. Dalej jedziemy czeskimi kolejami: przez Ostravę-Svinov i Opavę vychod i Krnov. Przykładowy dojazd: pociąg z Katowic 5:08 w Chałupkach 7:17. Pociąg z Bohumina 9:12 w Ostrava Svinov 9:29 i dalej odjazd o 10:06, w Krnovie jesteśmy o 11:01. Kilka minut później z Krnova rusza pociąg do Jesenika, który o 11:17 zatrzymuje się Městie Albrechtice. Ze względu na trudności w dojeździe polecam wycieczkę dwudniową z noclegiem w Czechach.
Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 88 do węzła w Kleszczowie, następnie autostradą A4 do zjazdu w Pławniowicach, dalej DK 40 do Kędzierzyna-Koźla, z którego najlepiej wyjechać DK 418. Po około 2 km wjeżdżamy na DK 38 prowadzącą do granicy w Pietrowicach, za granicą jedziemy prosto lokalną drogą do centrum Krnova, skąd DK 57 prowadzi do Města Albrechtice. Stary zamek znajdował się w centrum miejscowości na lewo od tej trasy, by dotrzeć do pałacu trzeba skręcić w lewo w DK 453 (ul. Nerudova). Adres pałacu: Město Albrechtice, ul. Nerudova 12.
Damian Dąbrowski,
Luty 2010 r.