Powiat strzeliński, gmina Borów
(nazwa niemiecka: Klein Bresa, Kreis Strehlen)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: 1364r.
Majątek w Brzezicy należał między innymi do: hrabiego Strachwitza Königsdorfa, rodzin von Tschirsky, Schloesser, Sophi Luisy von Tenczin (XVIII w.), od 1795r. Christiana Cöstera (zm. przed 1825r.), kupca Wolffa (1825r.), Justa Breischa ze Strzelina (od 1842r.). W 1872r. dobra były własnością hrabiego Bernharda von Schweinitz und Krain von Kauder. Wybudował on w niewielkiej odległości od istniejącej rezydencji nowy pałac. W 1896r. Friedrich von Moltke odkupił posiadłość od Maxa Nagela (właściciela od co najmniej 1894r.). W 1927r. po śmierci Friedricha majątek w Brzezicy odziedziczył jego syn Hans Adolf von Moltke (ur.1884r., zm.1943r.). W 1937r. dobra liczyły 283,5ha, w tym 241ha pól uprawnych, 14ha łąk, 6ha lasów, 3ha stawów, 4ha pastwisk. Powierzchnia parku wynosiła 3,5ha park, 4ha przypadały na ogrody, a pozostałe 8ha zajmowały drogi i podwórza gospodarcze. Pod koniec drugiej wojny światowej w pałacu w Brzezicy urządzono składnicę książek z Biblioteki Miejskich Zbiorów Sztuki z Wrocławia. W czasach Polski Ludowej majątek przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Obecnie pałac i park w Brzezicy są własnością prywatną. Teren wokół ogrodzony, zabytek można zobaczyć z pewnej odległości.
Pałac
Trudno określić nawet w przybliżeniu kiedy wzniesiono pierwszą rezydencję w Brzezicy. Być może była to budowla obronna otoczona fosą. Wśród zabudowań folwarku przetrwał klasycystyczny dwór z przełomu XVIII i XIX w. Budynek od drugiej połowy dziewiętnastego stulecia wykorzystywano jako mieszkanie dzierżawcy folwarku (m.in. G. Gimmler w 1902 i 1909r., Max Herrmann w 1912 i 1921r., Paul Rössler i Alfred Zirpel w 1930r.), przebudowany, pozbawiony cech stylowych. Neorenesansowy pałac został ufundowany przez hrabiego Bernharda von Schweinitz und Krain von Kauder w 1872r. Budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty dachami dwuspadowymi. Fasada (elewacja południowa) siedmioosiowa, zamknięta dwoma wydatnymi ryzalitami, pomiędzy którymi umieszczono portyk filarowy poprzedzający główne wejście do pałacu. Elewacje zachowały liczne detale architektoniczne: boniowanie, obramowania części otworów okiennych, gzymsy nadokienne, gzyms wieńczący, kartusze herbowe w tympanonach wieńczących frontowe ryzality. Wnętrza o układzie nieregularnym. W piwnicach zachowane stropy odcinkowe i sklepienia żaglaste.
Do pałacu przylega dobrze utrzymany park krajobrazowy. Na południe od rezydencji znajdują się zaniedbane zabudowania pofolwarczne, między innymi dawny dwór i wozownia.
Zabytki w Brzezicy
Do rejestru zabytków w Brzezicy wpisano zespół pałacowy: pałac (1.07.1981r., nr rej.: 495/W), park z drugiej połowy XIX w. (1.07.1981r., nr rej.: 494/W).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Brzezicy zapewniają autobusy PKS kursujące ze Strzelina i Wrocławia. Ze względu na możliwość przesiadki najlepiej wybrać wariant podróży przez Wrocław. Do Wrocławia można dotrzeć pociągiem z wielu miejscowości, np. z Gliwic. Znacznie trudniejszy jest dojazd do Strzelina. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Krajków, następnie DK395 w stronę Borka Strzelińskiego i DK346. Przed miejscowością Marcinkowice z tej ostatniej tras należy skręcić w lewo w lokalną drogę prowadzącą do Brzezicy przez Brzozę. Zespół pałacowo-parkowy wraz z dawnym folwarkiem znajdują się na prawo od głównej drogi. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 155km. W Brzezicy nie ma dobrego miejsca do zaparkowania samochodu, pojazd trzeba pozostawić na poboczu głównej drogi, bądź wśród pofolwarcznych zabudowań.
Damian Dąbrowski,
Luty 2012 r.
