Powiat ząbkowicki, gmina Bardo
(nazwa niemiecka Briesnitz, Kreis Frankenstein)
Zabytki w Brzeźnicy
Do rejestru zabytków w Brzeźnicy wpisano:
- kościół parafialny p.w. św. Mikołaja, 1723r., 1826r., nr rej.: A/1881/1831 z 8.10.1966r.
- fort „A”, ziemny, 1813r., nr rej.: Arch/464/69 z 14.08.1969r.
Ponadto w ewidencji zabytków znalazły się: pałac (obecnie Dom Pomocy Społecznej, nr 78), plebania, cmentarz przykościelny, mur z bramą, cmentarz parafialny, mury i ogrodzenie z bramami, trzy domy mieszkalne (nr 57, 85 i 95).
Początkowo majątek w Brzeźnicy należał do Panów von Jenkwitz. Następnie Georg von Jenkwitz sprzedał Brzeźnicę Hansowi von Warnsdorf auf Trautenau. Wieś dzieliła się na dwie części. W jednej z nich w 1480 roku wzmiankowano Seifrieda von Wadwitz, a w 1493 roku Hansa Heide, męża Euphemii z domu Wadwizin. Druga w 1480 roku należała do Opiza von Seidlitz, a w 1490 roku Hansa von Reibnitz. W 1567 roku Christoph i Diprand von Reibnitz sprzedali włości Annie von Seidlitz. Kolejnym właścicielem wsi był w 1599 roku Hans von Peterswalde. Po jego śmierci dobra stały się lennem cesarskim. W 1613 roku Brzeźnicę otrzymał Hans von Tetschau, zwany Mettig, cesarski radca i kapitan w księstwie ziębickim. Następnie wieś została własnością książąt von Auersperg z Ziębic. W 1791 Karl Josef Anton von Auersperg(ur.1720r., zm.1800r.) sprzedał księstwo ziębickie wraz z okręgiem Ząbkowice królowi pruskiemu Friedrichowi Wilhelmowi II. W kolejnych latach państwo stanowe Ząbkowice-Ziębice nabył Constantin hrabia von Schlabrendorf (ur. 1782r., zm.1853r.) ze Stolca. Z małżeństwa z Julianą von Matuschka pozostawił jednego syna również Constantina (ur.1812r., zm.1858r.). Był on właścicielem Brzeźnicy, Stolca i Grochowej. Po śmierci Constantina juniora von Schlabrendorfa w 1858 roku dobra znalazły się w gestii opiekunów jego dwóch małoletnich córek: Teresy (ur.1847r., zm.1898r.) i Anny Marii Joanny Nepomuceny Josephy (ur.1852r., zm.1919r.). Początkowo wszystkie włości znajdowały się pod wspólnym zarządem. Przed 1876 rokiem dokonano podziału majątku. Posiadłość obejmująca m.in. Grochów i Brzeźnicę przypadły Annie Marii i jej mężowi hrabiemu Franzowi de Paula Severin Deym von Střítež, Opisywany majątek w Brzeźnicy w drugiej połowie XIX wieku został rozparcelowany. Według księgi adresowej z 1905 roku wraz z folwarkiem Kühnheide liczyły zaledwie 65ha, w tym 39ha pól uprawnych i 26ha łąk. Resztówka posiadłości pozostała w rękach rodu hrabiów von Deym do końca drugiej wojny światowej.
W nieznanych okolicznościach dobra w Brzeźnicy przeszły na własność zakonu sióstr jadwiżanek – Hedwigschwester z Wrocławia. Dawny pałac został przebudowany w pierwszej połowie XX wieku. Modernistyczny budynek zachował pewne elementy neogotyckie. Obecnie w dawnym pałacu mieści się Dom Pomocy Społecznej.
Brzeźnica na widokówkach z lat 1911-1935
Źródło: https://polska-org.pl/931040,foto.html?idEntity=544379 (dostęp: 7.11.2019r.)
Źródło: https://polska-org.pl/4200357,foto.html?idEntity=544379 (dostęp: 7.11.2019r.)
Źródło: https://polska-org.pl/7182017,foto.html?idEntity=544379 (dostęp: 7.11.2019r.)
Brzeźnica położona jest około 10 kilometrów na południowy-zachód od Ząbkowic Śląskich. Z miasta powiatowego najkrótsza trasa prowadzi drogą krajową nr 8 w stronę Kłodzka, a następnie lokalną drogą przez Grochową. Dawny pałac mieszczący m.in. przedszkole prowadzone przez siostry Jadwiżanki znajduje się na południowo-zachodnim krańcu Brzeźnicy. Budynek można zobaczyć z zewnątrz, z pewnej odległości.
Damian Dąbrowski,
Listopad 2019r.
