Powiat nyski, gmina Skoroszyce
(nazwa niemiecka: Kroschen, w latach 1936-45 Falkenau, Kreis Grottkau; w 1945 r. nazwa polska: Sokołowsk)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka źródłowa na temat miejscowości pochodzi z 1237 r. W drugiej połowie XIV w. w Chróścinie wzniesiono kościół p.w. św. Michała Archanioła. Obecny zbudowany wiek później, zniszczony został w 1945 r. i odbudowany w 1946 r. z zatarciem większości cech stylowych. Pierwsze informacje o właścicielach wioski pochodzą z XVI w., kiedy to należała do rodziny von Popschütz. Przed 1539 r. Anna von Popschütz z Chróściny była żoną Jana von Obisch z Żabina. O związkach tego rodu z Chróściną świadczy również znajdująca się w kościele p.w. św. Michała Archanioła renesansowa płyta nagrobna Jana von Popschütz (zm. 1586 r.). Do najbardziej znanych przedstawicieli rodziny należeli: Filip von Popschütz, marszałek dworu książąt legnickich, w latach 1532-33 starosta hrabstwa kłodzkiego i jego syn Jan (zm. ok. 1585 r.), starosta hrabstwa kłodzkiego w latach 1572-75. Trudno określić kiedy zakończyło się panowanie rodziny von Popschütz w Chróścinie, ale na pewno przed 1644 r., kiedy to wioskę kupił Eustachy Krause von Cronfeldt. Dziesięć lat później majątek należał do Jerzego Eustachego von Cronfeldt (zm. 1670), być może syna poprzedniego. W 1680 r. wzmiankowany był jako właściciel Chróściny baron Cezar Maria von Pestaluzzi. Po nim majątek odziedziczył Oktawian von Pestaluzzi, który następnie przekazał go synowi, Oktawianowi juniorowi (ur. 1664 r.). Na początku XVIII w. Chróścina wraz z Skoroszycami należała już do pochodzącej ze Styrii rodziny von Galler. Po 1720 r. członkowie tej rodziny sprzedali wszystkie swoje śląskie posiadłości.
Barokowy pałac w Chróścinie zbudowano zapewne w XVIII w., być może w miejscu starszej budowli. Był to budynek murowany, potynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, na wysokich piwnicach, trzykondygnacjowy, nakryty dachem czterospadowym, z dziesięcioosiową fasadą, z portykiem kolumnowym podtrzymującym balkon na wysokości drugiej kondygnacji. Pałac został zniszczony w czasie działań wojennych w 1945 r. W latach 60-tych XX w. istniały jeszcze sklepione kolebkowo piwnice, obecnie trudno znaleźć ślady istnienia budynku. Przetrwał za to, choć mocno zaniedbany, park krajobrazowy otaczający dawniej rezydencję w Chróścinie. W parku wśród licznych młodych samosiewek, zachowały się jeszcze pojedyncze okazy cennego starodrzewu.
Informacje praktyczne i dojazd:
W Chróścinie Nyskiej znajduje się stacja kolejowa na trasie Nysa – Brzeg, dzięki której do miejscowości można dotrzeć komunikacją publiczną. Planując podróż należy jednak wziąć pod uwagę, że pociągi na wspomnianej trasie kursują dosyć rzadko (w ciągu dnia cztery kursy do Brzegu, jeden do Nysy i trzy przez Nysę do Kędzierzyna – Koźla). Z Gliwic pociągiem można dotrzeć zarówno do Kędzierzyna – Koźla jak i do Brzegu, co może znacznie ułatwić zgranie przesiadek. Podróżującym własnym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia, do węzła Prądy, a dalej DK 46 w stronę Nysy. W miejscowości Sidzina z tej trasy należy skręcić w prawo w lokalną drogę do Skoroszyc, następnie ze Skoroszyc, trzeba wyjechać DK 401 w kierunku Grodkowa. Chróścina leży na lewo od tej trasy. W miejscowości trzeba skręcić w prawo w boczną drogę prowadzącą do z daleka widocznego parku. Odległość: w jedną stronę około 120 km. Na miejscu samochód trzeba zostawić zapakowany na poboczu drogi.
Damian Dąbrowski,
Wrzesień 2010 r.
