Powiat milicki, gmina Krośnice
(nazwa niemiecka: Zwornogoschütz, w latach 1936-1945 Hohenwarte, Kreis Militsch)
Rys historyczny i stan obecny:
Czarnogoździce w XVII wieku wchodziły w skład państwa stanowego Nowy Grodziec. W 1749 roku majątek w Czarnogoździcach od rodziny von Pogrell za sumę 10500 talarów nabył Johann Leonard von Eberz. W 1774 roku posiadłość należała do wdowy po nim, która rok później odsprzedała ją Hannsowi Leonardowi von Wolf. Według opisu miejscowości z 1787 roku znajdował się w niej pański folwark, 13 gospodarstw zagrodników, budynek szkolny i wiatrak. Właścicielem dóbr rycerskich pozostawał Hanns Leonard von Wolf. W kolejnych latach właścicielem posiadłości został Christoph Heinrich von Woyrsch (ur.1732r., zm.1811r.). Po jego śmierci dobra odziedziczył Christoph Friedrich Ernst von Woyrsch (ur.1769r., zm.1816r.). Kolejną właścicielką majątku została Johanna Carola von Rüllmann, wdowa von Woyrsch, z domu Fischer (ur.1772r., zm.1839r.), która po śmierci pierwszego męża ożeniła się z Albertem Joachimem Wilhelmem von Rüllmann (ur.1772r., zm.1832r.). Według źródła z 1830 roku właśnie kapitan von Rüllmann gospodarował w posiadłości w Czarnogoździcach. W wiosce znajdowało się 21 domów, dwór, folwark, ewangelicka szkoła, wiatrak i cegielnia. Czarnogoździce liczyły 140 mieszkańców, w tym 3 katolików. Ewangelicy należeli do kościoła w Wierzchowicach, a katolicy do kościoła w Miliczu. Po śmierci Johanny Caroly z domu Fischer dobra otrzymał jej krewny starszy ziemski Robert Fischer, wymieniony w opisie miejscowości z 1845 roku. W tym czasie w Czarnogoździcach wzmiankowano 17 domów, dwór, folwark, wiatrak, kuźnię, warsztat krawiecki, 153 mieszkańców, w tym 6 katolików. Przynależność parafialna nie uległa zmianie. Starszy ziemski (Landesältester) Robert Fischer pozostał właścicielem dóbr rycerskich w Czarnogoździcach przynajmniej do 1876 roku. Przed 1886 rokiem majątek odziedziczyła Pauline Fischer, z domu von Aulock. Posiadłość liczyła 246ha, w tym 142ha pól uprawnych, 30ha łąk, 3ha pastwisk, 61ha lasów, 1ha stawów, 9ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarku hodowano 10 koni, 39 sztuk bydła rogatego w tym 16 krów, 450 owiec, 16 świń. Gospodarstwem opiekował się inspektor von Oppen. Pauline Fischer z domu von Aulock wzmiankowano również w księdze adresowej z 1894 roku. W 1901 roku właścicielem majątku w Czarnogoździcach został Heinrich Siegfried von Grolman. Posiadłość pozostała w jego rękach przynajmniej do 1937 roku. W tym czasie jej powierzchnia wynosiła 242ha: 137,5ha pól uprawnych, 17ha łak, 7ha pastwisk, 70,5ha lasów, 2,2ha stawów, 7,8ha parku, ogrodu, sadów, dróg i podwórzy gospodarczych. Po drugiej wojnie światowej majątek przejęło państwo polskie. Folwark wraz z rezydencją przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu Milicz. Po upadku PGR-u zabudowania znalazły się w gestii Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Już w 1992 roku dwór nabył prywatny inwestor. Obecnie rezydencja jest w dobrym stanie, choć nie użytkowana to jednak zabezpieczona przed wejściem. Zabytek można zobaczyć z zewnątrz, zza ogrodzenia.
Dwór
Rezydencja w Czarnogoździcach prawdopodobnie została wzniesiona przez rodzinę von Woyrsch na początku XIX wieku. Dwór wzmiankowano m.in. w 1830 i 1845 roku. Budynek murowany, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, z dwoma wydatnymi ryzalitami w elewacji południowej, parterowy, z użytkowym poddaszem, nakryty wysokim dachem naczółkowym z lukarnami i facjatką na osi elewacji północnej. Wejście w elewacji północnej umieszczono w parterowym ganku. Dwór przekształcony w drugiej połowie XX wieku, o uproszczonych elewacjach, pozbawionych ozdobnych detali architektonicznych. Jedynie wejście w jednym z ryzalitów elewacji południowej zachowało kamienny portal z kluczem. Teren wokół rezydencji otoczony jest ceglanym murem. Od południowego-wschodu do dworu przylega dawny park. Bardziej na północ rozciągają się zabudowania pofolwarczne.
Zabytki w Czarnogoździcach
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Czarnogoździcach. W ewidencji zabytków znajdują się m.in. cmentarz rodowy; zespół dworsko-folwarczny: dwór (nr 22), park dworski wraz z aleją kasztanową, stajnia (obecnie chlewnia i mieszkania), stodoła (obecnie magazyn), budynek gospodarczy (obecnie chlewnia), obora (obecnie chlewnia), dom mieszkalny (nr 24), budynek gospodarczy (obecnie warsztaty).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Czarnogoździc zapewniają pojedyncze autobusy PKS kursujące z Krotoszyna, Milicza i Sycowa. Ze względu na trudności ze znalezieniem przesiadki nie polecam tego sposobu dojazdu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ i dalej DK5 w stronę Poznania. Z tej ostatniej trasy należy skręcić w prawo do Trzebnicy i kontynuować podróż DK15 w kierunku Krotoszyna. Z DK15 (ul. Trzebnicka) trzeba skręcić w prawo na początku Milicza w ulicę Łowiecką (DK448) prowadzącą do Krośnic przez Czarnogoździce. Odległość: w jedną stronę z Gliwic około 235km, z Wrocławia około 60km. Zespół dworsko-folwarczny znajduje się na południowym krańcu Czarnogoździc, na prawo od głównej drogi (DK448). Samochód można zostawić w bocznej drodze prowadzącej do Świebodowa. Stanowi ona zachodnią granicę dawnego parku.
Damian Dąbrowski,
Maj 2014 r.
