Powiat cieszyński, od 1977r. dzielnica miasta Cieszyn
(nazwa niemiecka: Marklowitz; nazwa czeska: Marklovice)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki niewielkiego dworu w Marklowicach sięgają najprawdopodobniej drugiej połowy XVI wieku. Z rezydencją wiąże się księżną Katarzynę Sydonię (zm.1594r.), małżonkę księcia cieszyńskiego Wacława III (ur.1524r., zm.1579r.). Dwór został rozbudowany przez ich syna księcia Adama Wacława (ur.1574r., zm.1617r.). W 1601 roku po śmierci swej żony Elżbiety, córki Gotarda Kettlera, księcia Kurlandii, Adam Wacław związał się ze szlachcianką Małgorzatą Koschlinger. W 1612 roku urodził się im syn Wacław Gotfryd. Książę podarował Małgorzacie wieś Marklowice wraz ze znajdującym się w niej renesansowym dworem. Wacław Gotfryd zmarł po 1672 roku. W 1640 roku dzięki wstawiennictwu przyrodniej siostry, księżny Elżbiety Lukrecji został legitymowany przez cesarza i otrzymał tytuł barona von Hohenstein. Ostatni potomek Wacława Gotfryda zmarł w 1706 roku. Losy dworu i majątku w Marklowicach nie były jednak związane z rodziną Wacława Gotfryda. Już po śmierci jego matki Małgorzaty Koschlinger dobra przejęła Komora Książęca. Wraz ze śmiercią księżnej Elżbiety Lukrecji w 1653 roku wygasła linia Piastów cieszyńskich, a ich włości znalazły się w rękach Habsburgów. Posiadłość w Marklowicach wchodziła w skład należącej do Habsburgów Komory Cieszyńskiej do 1920 roku. Następnie w efekcie parcelacji majątku dwór nabył Jan Halisz. Odtąd do obecnych czasów rezydencja pozostaje własnością prywatną i pełni funkcję mieszkalne.
Dwór
Późnorenesansowy dwór murowany z kamienia i cegły, założony na planie prostokąta, potynkowany, częściowo podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, nakryty wysokim dachem dwuspadowym. Fasada (elewacja północna) czteroosiowa, w znacznym stopniu przekształcona. Pierwotnie na piętrze znajdowała się loggia, zamurowana w pierwszej połowie XX wieku. Na parterze dwa wejścia do budynku we wnękach zamkniętych półkoliście, ponadto sklepione wejście do piwnic. Część okien zachowała kamienne profilowane obramienia. Układ wnętrz pierwotnie dwutraktowy. Piwnice i pomieszczenia parteru nakryte sklepieniami kolebkowymi i krzyżowymi. W salach drugiej kondygnacji zastosowano stropy belkowe. We wnętrzach znajdowały się dwa kamienne portale. Obecnie ze względu na mieszkalne funkcje budynku jego zwiedzanie nie jest możliwe. Układ wnętrz został przekształcony, chociażby w zamurowanej loggii stworzono nowe pokoje.
Do dworu zapewne przylegał dawniej folwark i ogród. Obecnie nie ma po nich śladu. Sąsiedztwo zabytku jest mało ciekawe. Parę metrów od fasady dworu wznosi się budynek pobliskiego zakładu przemysłowego. W pobliżu znajdują się również tory kolejowe. Na południe od rezydencji rozciąga się niewielkie pole.
Zabytki w Cieszynie Marklowicach
Do rejestru zabytków w Cieszynie Marklowicach wpisano dwór (27.02.1960r., nr rej.: 159/60 – R/592/60 i 17.10.1978r., nr rej.: A-360/78).
Informacje praktyczne i dojazd
W Marklowicach, w pobliżu dworu znajduje się stacja kolejowa (ul. Dworcowa). Niestety obecnie pociągi kursujące pomiędzy Cieszynem a Zebrzydowicami zatrzymują się na niej bardzo rzadko. W tej chwili dojazd komunikacją publiczną do Marklowic zapewniają przede wszystkim autobusy MZK Cieszyn linii 30 i 32 kursujące z centrum Cieszyna (ul. Garncarska). Ze względu na trudności z dojazdem komunikacją publiczną do samego Cieszyna nie polecam jednak tego sposobu podróżowania. Samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A1 w kierunku Ostrawy do węzła Żory, następnie północną obwodnią miasta (DK935) i dalej DK81 w stronę Wisły. Za miejscowością Pawłowice z DK81 trzeba skręcić w prawo w DK938 prowadzącą do Cieszyna. Przed wjazdem do miasta najlepiej skierować się w DK937 i następnie skręcić z niej w lewo w lokalną drogę do Pogwizdowa, skąd ulica Frysztacka wiedzie do Marklowic. Ulica Akacjowa przy której położony jest dwór (obecnie budynek nr 11) to boczna ulicy Frysztackiej. Odległość: z Gliwic w jedną stronę nieco ponad 70km. Dwór znajduje się w północno-zachodniej części Marklowic, w pobliżu linii kolejowej. Samochód można zostawić w ulicy Akacjowej.
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2013 r.
