Powiat wrocławski, gmina Kąty Wrocławskie
(nazwa niemiecka: Kapsdorf, Kreis Schweidnitz)
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1374r. W dokumencie z 1409r. jako właściciel Czerńczyc wymieniony został Gunzelinus de Seydlicz. Odtąd przez ponad dwa wieki wioska należała do przedstawicieli rodziny von Seydlitz. W 1633r. Anna, córka Dawida von Seydlitz wyszła za mąż za Wawrzyńca von Zedlitz und Leipe. W ten sposób majątek w Czerńczycach przeszedł na własność rodziny von Zedlitz. W XIX wieku Zedlitzowie utworzyli fundację dla szlachetnych panien z tego rodu - Zedlitz-Leipe`sches Fräulein-Stift – jej siedzibą był pałac w Czerńczycach. W posiadaniu rodziny von Zedlitz dobra pozostały do końca drugiej wojny światowej. W czasach Polski Ludowej pałac początkowo należał do Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a następnie Ludowego Wojska Polskiego. W latach pięćdziesiątych XX wieku stan zabytku określano jako bardzo dobry. Sytuacja rezydencji zaczęła ulegać pogorszeniu po przekazaniu jej około 1966r. Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu Gniechowice. W ramach tego gospodarstwa utworzono Zakład Rolny Czerńczyce. Odtąd w pałacu znajdowały się biura i mieszkania pracowników PGR-u, ale także magazyny. Zarządzanie zabytkiem przez zakład rolny w ciągu dekady doprowadziło do dewastacji obiektu. W 1976r. na skutek zniszczenia części dachu zaczęły zapadać się pozalewane wodami opadowymi drewniane stropy. W latach osiemdziesiątych XX wieku na parterze pałacu funkcjonowała jeszcze stolarnia. Obecnie zdewastowany budynek nie jest użytkowany, wobec braku jakichkolwiek informacji na miejscu, trudno określić jego sytuację własnościową. Warto jednak zauważyć, że pałac jest zabezpieczony przed wejściem i można go zobaczyć tylko z zewnątrz.
Pałac
Barokowy pałac ufundowany po 1735 roku przez Karola Zygmunta von Zedlitz und Leipe. Rezydencja w znacznym stopniu przekształcona w wyniku przebudów w 1825 i 1845r., m.in. zmieniono układ wnętrz, a cały budynek podwyższono o jedną kondygnację. Pałac murowany z kamienia i cegły, potynkowany, trzyskrzydłowy, założony na planie litery „C”, podpiwniczony, trzykondygnacyjny, nakryty niskim czterospadowym dachem, w znacznym stopniu zniszczonym. Fasada jedenastoosiowa, z centralnym głównym wejściem ozdobionym regencyjnym portalem z około 1735r., wykonanym z piaskowca. W naczółku portalu kartusze herbowe Karola Zygmunta barona von Zedlitz i jego małżonki Ewy Eleonory z domu von Czettritz. Elewacje pałacu o skromnej dekoracji architektonicznej, zachowały część prostych obramowań wokół otworów okiennych, gzymsy kordonowe między kondygnacjami i resztki płycin pod niektórymi oknami. Niewątpliwie największą ozdobą zabytku jest wspomniany wyżej portal. Układ wnętrz pałacu dwutraktowy, z centralną sienią, w przedłużeniu której klatka schodowa. Piwnice nakryte były sklepieniami kolebkowymi, w pozostałych pomieszczeniach zastosowano stropy belkowe. Obecnie znaczna część stropów uległa zawaleniu. W niektórych pomieszczeniach zachowały się jednak sufity z dekoracją fasetową.
Do pałacu przylega zaniedbany park w typie angielskim, którego początki sięgają osiemnastego stulecia.
Zabytki w Czerńczycach
Do rejestru zabytków w Czerńczycach wpisano zespół pałacowy: pałac (20.08.1966r., nr rej.: 1784), park i pawilon ogrodowy (24.07.1966r., nr rej.: 363/W).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Czerńczyc zapewniają nieliczne autobusy PKS kursujące z Okulic, Sobótki, Sulistrowiczek i Wrocławia. Ze względu na możliwość znalezienia przesiadki polecam dojazd przez Wrocław. Do miasto można dotrzeć pociągiem np. z Gliwic, Opola lub Poznania. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Kąty Wrocławskie, a następnie lokalnymi drogami przez Kilianów, Piławę i Kamionną. Pałac wraz z parkiem i dawnym folwarkiem znajdują się w zachodniej części Czerńczyc, na prawo od drogi do Mirosławic. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 195km. Samochód można zostawić przy zabudowaniach gospodarczych, w niewielkiej odległości od pałacu.
Damian Dąbrowski,
Czerwiec 2012 r.
